Fransa hakimiyyəti ABŞ-ın hərbi çevrilişin baş verdiyi Nigerlə bağlı diplomatik qərarlarından narazıdır. Bu barədə Fransanın “Le Figaro” qəzeti məlumat verir. Qəzet diplomatik mənbəyə istinadən yazır ki, ABŞ Dövlət katibinin müavini Vikroriya Nulandın Nigerə səfəri və onun üsyançılarla apardığı danışıqlar Parisin gözləmədiyi məqamdır. Hətta diplomatın mənbənin “Belə müttəfiqlərlə bizə düşmən lazım deyil” dediyi də vurğulanır.

Ümumiyyətlə, ABŞ və Fransa xalq­larını bir sıra ortaq cəhətlər birləşdirir. Amma eyni zamanda, hər iki dövləti üz-üzə qoyan xüsusiyyətləri də var. Liderlik arzusu, ambisiya və xüsusi seçilmiş olduqlarına inam həm fransız, həm də amerikan mentalitetinə xasdır ki, bu da rəqabət, dözümsüzlük və qı­cıqlanma hissinin yaranması üçün ilkin şərt kimi çıxış edir. Fransa və ABŞ mü­nasibətlərin inkişafının ilk günlərindən bir-biri ilə rəqabət aparırlar. Rəqabət aparmağa başlayan ilk tərəf də məhz Fransa olduğu məlumdur. Heç kimə sirr deyil ki, fransız ziyalılar Amerika dövlətinin yüksəlişini qısqanclıqla izlə­yiblər. Tarixçilərin sözlərinə görə, əv­vəlcə amerikanofobiya fransızların in­tellektual mühitində meydana çıxıb və yalnız bundan sonra ona cavab olaraq, təxminən 1945-ci ildən sonra ABŞ-da frankofobiya boy göstərib.

Anlaşılmazlıq və ksenofobiya hər iki ölkə xalqlarının münasibətlərində müşahidə edilir və mütəxəssislər bu amili ABŞ və Fransanın müxtəlif mə­dəni ənənələrə mənsub olmaları ilə əlaqələndirirlər. Məsələn, fransız ziya­lıları Amerikanın kino, musiqi, əyləncə sahəsində dominantlığını, “davranışda əxlaqsızlığını”, “əxlaqsızlığın tətbiqini”, formal siyasi nəzakətliyini qəbul etmir­dilər, elə indi də qəbul etmirlər. Fransa­lı intellektuallar iddia edirdilər ki, ABŞ Fransa cəmiyyətinə kütləvi mədəniyyət vasitəsilə ölkənin kimliyini təhdid edir, ictimai şüuru ələ keçirir, fərdiyyətçilik, marginallıq, yadlaşma aşılayır. Sanki Fransa işğal etdiyi Afrika ölkələrində tam fərqli davranış nümayiş etdirib. Fransızların mədəniyyətlərinə uyma­yan mədəniyyətlərə qarşı “Səlib yürü­şü” həyata keçirmələrindən hamı xə­bərdardır.

Bir sözlə, ABŞ–Fransa qarşılıqlı əlaqələrinin tarixi boyu siyasi fikir ayrı­lıqlarını müşayiət edən fobiyaların döv­ri xarakter daşıdığı məlumdur və bu, bir qayda olaraq, münasibətlərin kəskin­ləşməsi ilə əlaqələndirilir. Demək olar ki, üç əsr ərzində yığılmış stereotiplə­rin qarşılıqlı fondu müəyyən şəraitdə antipatiyaların yenilənməsi üçün əlavə amil olub və bu gün də belədir. Buna görə də, fransızların mütəmadi ola­raq ABŞ barədə sərt fikirlər söyləməsi gözlənilməz sayılmamalıdır. ABŞ-ın da Niger siyasətinin Fransada qıcıq yarat­ması yuxarıda qısa olaraq bəhs edilən tarixi aspektdə nəzərdən keçirilməlidir. Fransa, Le “Figaro” qəzetinin yazdığı­na görə, Nigerin üsyançılarının demok­ratik yolla seçilmiş prezident Mohamed Bazumun hakimiyyətinin bərpa etmə­sinin vacib olduğunu bildirir. Mənbənin sözlərinə görə, prezident Emmanuel Makronun nöqteyi-nəzərindən Fransa­nın nüfuzu, “xüsusilə demokratik ritori­kası kontekstində” bundan asılıdır. 

Amerikalılar üçün regionda sabit­lik prioritetdir və bununla bağlı rəsmi Vaşinqton müxtəlif səviyyələrdə bəya­natlar səsləndirir. Beləliklə, ABŞ, “Le Figaro”ya görə, devrilmiş preziden­tin səlahiyyətlərinin bərpasını tələb etməyi tədricən dayandırır və yalnız onun azad edilməsini və saxlanma şəraitinin dəyişdirilməsini tələb edir. Qəzetin mənbəsinin sözlərinə görə, Vaşinqtonun məqsədi hərbi bazalarını qorumaqdır. Onun fikrincə, ABŞ bunun üçün ölkədəki konstitusiya quruluşu­nu qurban verə bilər. Eyni zamanda, Niger hərbçiləri cihadçılarla mübarizə aparmaq üçün ABŞ ordusunu ölkədə saxlaya bilər.

“Le Figaro” yazır ki, ABŞ üsyançılar arasında “öz adamının” olduğuna ina­nır. Bu, hazırda Baş Qərargah rəisi tə­yin olunan briqada generalı Musa Sa­lau Barmudur. O, ABŞ-da təhsil alıb və Vaşinqtonla sıx əlaqə saxlayıb. Xanım Nuland məhz onunla görüşüb. Eyni za­manda, qəzetin qeyd etdiyi kimi, gene­ral hələ ABŞ-a qarşı “əlverişli münasi­bət” nümayiş etdirməyib. 

Fransa da Nigerdə yalnız onun or­dusuna qarşı düşmənçilik olmasından narazıdır, baxmayaraq ki, Afrika ölkə­sindəki Paris və Vaşinqtonun kontin­genti təxminən bərabərdir – müvafiq olaraq 1,5 min və 1,3 min nəfər. “ABŞ-ın, digər müttəfiqlərimiz kimi, bizə zərbə vurmağa imkan vermək vərdişi var”, - deyə mənbə qəzetə bildirib. “Le Figaro” yazır ki, Fransa öz müstəmləkə keçmişinə və islamçı qruplarla müba­rizə apara bilməməsinə görə mənfi qar­şılanır. Qəzet qeyd edir ki, digər müttə­fiqlər də Nigerdəki Fransa siyasətindən uzaqlaşır. Belə ki, Almaniya, Belçika və İtaliya qiyamçıların Fransa hərbçiləri ilə bağlı dediklərini şübhə altına almayıb.

Xatırladaq ki, Fransanın keçmiş müstəmləkəsi olan Niger, Qərb ölkələ­rinin Saheldəki son müttəfiqlərindən biri olaraq qalırdı. Hərbi çevrilişdən sonra ölkədə Fransa kontingentinin mövcudluğuna etiraz aksiyaları keçi­rilir. Hakimiyyəti ələ keçirən hərbçilər Parislə əməkdaşlıqdan imtina edirlər.

S.ELAY, “Xalq qəzeti”