Erməni faşizmi tərəfindən işğal dövründə dağıdılan, yerlə-yeksan edilən Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun bərpası istiqamətində gerçəkləşdirilən layihələr sürətlə, yüksək keyfiyyətlə icra olunur. Yaşayış sahələri və infrastrukturlar ən son texnologiyalar əsasında qurulur. 

Prezident İlham Əliyevin Vətən mü­haribəsindən dərhal sonra işğaldan azad olunan ərazilərin yenidən qurul­masında rəqəmsallaşmaya, üçüncü Sə­naye İnqilabının ən son nailiyyətlərinə üstünlük veriləcəyi fikri də bu gün artıq öz təsdiqini tapır: “Biz şəhərlərimizi və kəndlərimizi smart texnologiya platfor­masına əsaslanaraq tikirik və yenidən qururuq. Ağalıda ilk kənd artıq məskun­laşdırılıb. Oraya gedən hər kəs Qaraba­ğın yenidən qurulması modelinin necə olacağını görə bilər. Çünki bu, təkcə 30 il ərzində erməni işğalından əziyyət çək­miş, layiqli həyat yaşamağa, tam qorun­mağa layiq keçmiş məcburi köçkünlər qarşısında bizim mənəvi borcumuzun bir növ nümayişi olmamalıdır, həmçinin biz Qarabağın və Zəngəzurun yenidən qurulmasını bütün ölkə üçün nümunə hesab edirik”.

Bu məqamda onu da deyək ki, Qa­rabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi ra­yonlarının bərpasına iki ildən artıqdır ki, başlanılıb. Düşməndən təmizlənən yaşayış sahələrində Prezidentin xü­susi nümayəndəlik institutu tərəfindən üç ərazidə artıq rəqəmsallaşma, tex­noloji inkişaf və idarəçilik modelləri uğurla sınaqdan keçirilib. Baş planlar hazırlanarkən müasir “ağıllı şəhər” ya­naşmaları, “yaşıl enerji” və təmiz ətraf mühit, sənaye və kənd təsərrüfatının kompleks inkişafı, turizm potensialının geniş reallaşdırılması və digər bu kimi məsələlər prioritet götürülüb. Bu sahədə beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsinə, qabaqcıl təcrübəsi olan xarici dövlətlər­lə, regional və beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığa xüsusi önəm verilib. Bu məsələdə BMT-nin Məskunlaşma Proq­ramı diqqətdə saxlanılıb. 

Yeri gəlmişkən, bərpa prosesində hazırda digər bir amil də diqqət mərkə­zində saxlanılır. Bu, yaşayış sahələrinin tarixiliklə müasirliyin qovuşması prinsipi əsasında qurulması ilə bağlı məsələ­dir. Hazırda dağlar başından “billur şəhər”imiz Şuşada quruculuq işlərinin həmin fəaliyyət üzrə aparılması, şəhə­rin tarixiliklə müasirliyin qovuşduğu bir mədəniyyət paytaxtına çevrilməsi məhz bunun bariz ifadəsidir. 

Dövlətimizin başçısı çıxışlarının bi­rində bu barədə deyib: “Müharibədən dərhal sonra Şuşanı ziyarət edəndə məni şok vəziyyətinə salan bir hiss o idi ki, əgər onlar Şuşanın onların şəhəri olduğunu düşünürdülərsə, nəyə görə o belə pis vəziyyətdədir? Çünki öz şəhə­rinə belə münasibət bəsləyə bilməzsən. Bir tikili belə bərpa edilməmişdir və ya bir bina belə tikilməmişdir. Laçın yolu üzərində - o yola baxan yerdə yerləşən yalnız iki villa var idi. “De-fakto” Qara­bağ rəhbərlərinin iki villası idi. Bu villa­larda hovuz, manqal var idi. Bu iki villanı ziyarət edən hər kəs dırnaqarası Qara­bağ rəsmilərinin riyakarlıq və kleptokra­tiya səviyyəsini görür…”. 

Prezident İlham Əliyev və birinci xa­nım Mehriban Əliyevanın Şuşaya səfər­ləri zamanı bunun bir daha şahidi olduq. Məsələn, şəhərin Qarabağ küçəsində abadlıq və infrastruktur işləri binaların inşası prosesi ilə paralel aparılır. Gö­rülən işlərin bir qismi dövlətimizin baş­çısının tapşırığı ilə dövlət-özəl sektor tərəfdaşlığı əsasında həyata keçirilir. Gövhər Ağa məscidi, “Qarabağ” oteli, xüsusi nümayəndəliyin binası Şuşanın mərkəzini əhatə edən bu küçədə yerlə­şir. Küçənin yenidən qurulması zamanı şəhərin tarixi-milli memarlıq üslubunun qorunması xüsusilə diqqətdə saxlanılır. Mehmandarovların malikanə komplek­sinin bərpası zamanı da həmin prinsipə əməl edilməsi də mədəniyyət paytaxtı­mızın tarixiliyinin müasirliyə qovuşma­sından xəbər verir. 

Dövlətimizin başçısına və birinci xa­nıma kompleksdə görülən işlər barədə məlumat verilərkən bildirilib ki, böyük və kiçik yaşayış binaları və ailə məscidi Mehmandarovların malikanə kompleksi Mehmandarov nəslinin nümayəndələ­ri tərəfindən XVIII əsrdə inşa olunub. İki il bundan əvvəl Mehmandarovların malikanə kompleksində, ərazidəki ailə məscidi və bulaqda təmir-bərpa işlərinə başlanılıb. Bulaq Prezident İlham Əliyev 2022-ci ilin sentyabrında kompleksdə bərpa işlərinin gedişi ilə tanış olarkən istifadəyə verilib.

Kompleksə daxil olan evin və məs­cidin binalarının dam örtükləri yenilənib, tavanlar bərpa edilib. Malikanə komp­leksinin dağılmış divarı bərpa olunub, zədəli divarda bərkitmə işləri aparılıb. Evin döşəmə daşlarının dağılmış yer­ləri, pilləkəni yenidən qurulub, divar və tavanlardakı rəsmlər eskiz layihələri üzrə bərpa edilib. Məscidin “Güldəstə”­si restavrasiya olunub. Yaşayış evinin həyətində XX əsrin əvvəllərinə aid tarixi fayton da dövrünün texnologiyalarına uyğun bərpa edilib.

Görülmüş işlərdən sonra malikanə kompleksində muzey ekspozisiyası qu­rulub. “Qarabağ zadəganının evi” möv­zusundakı ekspozisiya tərtib edilərkən XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində Qarabağ zadəganının evinin interyeri, ziyalı şəxsin həyat tərzinin xüsusiyyət­ləri əsas götürülüb.

Bu gün Şuşada maddi-mədəni dəyərlərin bərpası ilə yanaşı, sosial in­frstrukturun yenidən qurulması xüsusi diqqətdə saxlanılır. Prezident İlham Əli­yev və birinci xanım Mehriban Əliyeva­nın Əhmədbəyli-Füzuli-Şuşa magistral avtomobil yolunun 66-81-ci kilometrli­yində görülən işlərlə tanış olmaları da bunun əyani nümunəsidir. Burada döv­lətimizin başçısına verilən məlumatda bildirilir ki, başlanğıcını Hacıqabul-Ho­radiz-Ağbənd-Zəngəzur dəhlizinin avto­mobil yolundan götürməklə düşməndən təmizlənən Füzuli, Xocavənd, Xocalı və Şuşa rayonlarını birləşdirən 81,7 kilometr uzunluğundakı adıçəkilən ma­gistralın hazırda beynəlxalq normalara uyğun tikintisi sürətlə həyata keçirilir. 

Xatırladaq ki, Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarının ərazisin­də icra olunan və işğaldan azad edilən rayon və kəndlərin sosial-iqtisadi inki­şafında mühüm rol oynayacaq yol inf­rastrukturu layihələrindən biri sayılan Əhmədbəyli-Füzuli-Şuşa avtomobil ma­gistralının tikintisinin 2024-cü ildə başa çatdırılması planlaşdırılır.

Prezident İlham Əliyev və birinci xa­nım Mehriban Əliyeva səfər çərçivəsin­də Daşaltı kəndində Zarıslıçay nasos stansiyasının açılışında da iştirak edib­lər. Dövlətimizin başçısına Şuşa şəhəri­nin içməli su təchizatı, kanalizasiya və yağış suları sistemləri haqqında verilən məlumatda Azərbaycan Ordusu tərəfin­dən 2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa işğal­dan azad edildikdən qısa müddət sonra şəhərin içməli su təminatının bərpasına başlanıldığı bildirilib. 

Prezident İlham Əliyevin səfə­ri zamanı istifadəyə verilən “Azərişıq” ASC-nin Şuşa Elektrik Şəbəkələrinin İnnovativ Texnologiyalar Mərkəzində müxtəlif gücdə transformatorlar, 35 kV-luq yeni yarımstansiya inşa olunub, müasir standartlara cavab verən elekt­rik avadanlıqları, elektron tipli rele mü­hafizəsi, avtomatika sistemləri və 0,4 kV şəbəkələrini də əhatə edən SCADA dis­petçer idarəetmə sistemi quraşdırılıb.

Beləliklə, Şuşada aparılan qurucu­luq işləri nəticəsində bu şəhər sürətlə tarixiliklə müasirliyin qovuşduğu bir mə­dəniyyət paytaxtına çevrilir və düşmənin işğal dövründə erməniləşdirilməyə cəhd göstərdiyi, lakin bu məkrli niyyətinə nail ola bilmədiyi Azərbaycanın belə bir in­cisinin tezliklə dünyanın nümunəvi mə­kanlarından biri olacağı heç bir şübhə doğurmur.

V.BAYRAMOV,

“Xalq qəzeti”