Bu gün Yel çərşənbəsidir – Novruza qədər qeyd edilən ilaxır çərşənbələrin üçüncüsü... Dünyanın yaranmasında iştirak edən üçüncü ünsür hava olduğundan, tədqiqatçıların fikrincə, Yel çərşənbəsi adlanır. 

Mifalogiyaya görə, qədim MisirdəHava Allahı Yeri və Göyü məğlub edir, bütün aləmi ələ alıb canlıları yara­dır. Hindistanda Brahm nəfəsini çölə verəndə dünya yaranır, içəri alanda məhv olur. Çinlilərin təsəvvüründə göyün qapılarının açılıb bağlanması ilə həyat–ölüm hadisələri baş verir. Bəzi səmavi dinlərin miflərində isə İsa nəfəsi ilə ölüləri dirildir. Torpağı, suyu durğunluqdan çıxaran yel, buna görə ruhla eyniləşdirilir. Mifik təsəvvürlərdə dünyanın mənəvi, ruhi tərəfi kişilər­lə, maddi, əşya tərəfi isə qadınlarla əlaqələndirilir. Lakin od və hava işə qarışmasa, maddi, əşyavi tərəf əbədi, dəyişməz qalar, sular coşub–daşmaz, dalğalanmaz, torpaqlar vulkana çevri­lib püskürməz. Bu əlamətə aid təcrü­bələrə əsasən, inanılmış xeyli fikirlərə rast gələ bilərik. “Yel olmasa, sel ol­maz”, “Yel eləyəni fələk eləyə bilməz”, “Yel əsməyincə, çöp də tərpənməz” və s. 

İnanca görə, Yel çərşənbəsi girən gün söyüd ağacının altında dilək tu­tub Yel babanı çağırsan, niyyətin hasil olar. Yel özündən əvvəlki Od çərşən­bəsinin hərarətini çöllərə yayır, torpağı isitməyə, oyatmağa tələsir. Yel çərşən­bəsində əsən isti küləklər yazın gəli­şindən xəbər verir. Bu çərşənbə xalq arasında “Külək oyadan çərşənbə”, “Küləkli çərşənbə”, “Yelli çərşənbə”, “Külək çərşənbəsi” kimi də tanınır.

Hələ lap qədimlərdən üzü bu yana xalq çərşənbələri çox böyük istək və həvəslə keçirir. Evlər, həyət-baca tə­mizlənir, səliqəyə salınır, xalça-palaz havaya verilir, müxtəlif şirniyyatlar bi­şirilir, nişanlı qızlara xonçalar aparılır, qəbirlər ziyarət edilir. Su çərşənbəsin­dən fərqli, amma Od çərşənbəsində olduğu kimi, bu gün də ailənin hər bir üzvünün adına şam yandırılır. 

Yel çərşənbəsi günü evlərdə yenə də bütün çərşənbələrdə olduğu kimi, qazanlar qaynamalıdır. Stolun üzərin­də şirniyyatların olması bütün ilin şirin keçməsinin əsas göstəricisi hesab olu­nur. Süfrələr bəzənir, bişən nemətlər düzülür. Hamı bir-birini “çərşənbən mübarək!”– deyə təbrik edir. Bütün ailə üzvləri eyni vaxtda süfrə ətrafına toplaşırlar... 

Nə yaxşı ki, Azərbaycan türkləri­nin mifoloji düşüncəsinin qaynaqları öz kökləri etibarilə tarixin çox dərin qatlarına bağlanıb, onların izlərini gen yaddaşımızdan adət–ənənələrə, rituallara, qədim bayramlara, folklor örnəklərinə, klassik ədəbiyyata, mədə­niyyət formalarına qatmaqla unudul­mağa qoymayıblar. 

Nə yaxşı ki, bizim belə – kütləvi şəkildə keçirilən bayramımız yaşayır. 

Bu çərşənbə günündə niyyət edək, bütün diləklərimiz həyata keçsin! 

Süfrələrimiz bol, ruzimiz bərəkətli, Yel çərşənbəmiz mübarək olsun!

Zərifə BƏŞİRQIZI, “Xalq qəzeti”