Azərbaycan xalqının tarixində və taleyində böyük dönüş nöqtəsi sayılan “Qurtuluşdan suverenliyə gedən yol” ifadəsi, yalnız bir siyasi hadisələr silsiləsi deyil, eyni zamanda milli dirçəlişin, dövlətçilik ənənələrinin bərpasının və xalq iradəsinin təntənəsinin simvoludur. Bu yol, tarixi sınaqlarla dolu bir mərhələdir – azadlıq ideyalarının cücərdiyi, müstəqilliyin bərpa edildiyi və nəhayət, tam suverenliyin təmin olunduğu bir milli yol xəritəsidir.
XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan xalqı öz dövlətçiliyini quraraq 1918-ci ildə müsəlman Şərqində ilk demokratik respublika olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini yaratdı. Lakin bu azadlıq qısaömürlü oldu – 1920-ci ildə sovet işğalı ilə Azərbaycanın müstəqilliyi əlindən alındı və ölkə Sovet İttifaqının bir hissəsinə çevrildi.
70 il davam edən sovet dövründə azərbaycanlılar bir çox sosial və iqtisadi irəliləyişlərə nail olsalar da, milli kimlik, dil və dövlətçilik arzuları sıxışdırıldı. 1980-ci illərin sonlarında SSRİ-nin zəifləməsi və “Qlasnost” – “Perestroyka” siyasətlərinin gətirdiyi imkanlar Azərbaycan xalqının içində illərlə boğulan azadlıq istəyini yenidən alovlandırdı.
1988-ci ildə başlayan Qarabağ hadisələri, Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları və Sovet rəhbərliyinin bu məsələdə qərəzli mövqeyi kütləvi xalq hərəkatının yaranmasına səbəb oldu. Xalq meydanlara axışaraq yalnız torpaqlarını deyil, həm də öz gələcəyini qorumaq üçün mübarizəyə qalxdı.
1990-cı ilin 20 Yanvar gecəsi Sovet qoşunlarının Bakıya daxil olması ilə Azərbaycan tarixinin ən qanlı faciələrindən biri baş verdi. Onlarla günahsız insanın həyatına son qoyulan bu hadisə xalqı qorxutmadı – əksinə, azadlıq arzusu daha da gücləndi. 20 Yanvar faciəsi Azərbaycanın müstəqillik uğrunda şəhid verdiyi ilk böyük imtahan idi. Bu hadisə təkcə bir qətliam deyil, həm də milli şüurun qəhrəmanlıqla formalaşdığı an kimi yadda qaldı.
1991-ci ilin avqustunda Sovet İttifaqı dağıldı və Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi bərpa olundu. 18 oktyabr 1991-ci ildə "Dövlət Müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktı" qəbul edildi və 29 dekabrda keçirilən ümumxalq referendumu ilə bu qərar xalq tərəfindən təsdiqləndi. Lakin xalqımız müstəqilliyin ilk illərində sınaqlarla üzləşdi.
Daxili siyasi böhranlar, silahlı qarşıdurmalar, idarəetmədə özbaşınalıq və torpaqlarımızın işğalı ilə nəticələnən Birinci Qarabağ müharibəsi ölkənin suverenliyini real təhlükə altına saldı. Azərbaycan vətəndaşları hər gün müstəqilliyin itirilməsi təhlükəsi ilə üz-üzə dayanmalı oldu. Belə bir zamanda xalqın içindən səslənən bir ümumi çağırış var idi: qurtuluş!
1993-cü ildə xalqın təkidli tələbi və ümummilli çağırışla siyasi lider Heydər Əliyev ikinci dəfə hakimiyyətə gəldi. 15 iyun 1993-cü ildə onun Azərbaycan Ali Sovetinin sədri seçilməsi tarixi “Milli Qurtuluş Günü” kimi tariximizə yazıldı. Bu, yalnız bir siyasi dönüş nöqtəsi deyil, həm də dövlətçiliyin, qanunun aliliyinin və sabitliyin təməlinin qoyulduğu gündür.
1993-cü il iyunun 15-də Milli Məclisin iclasında çıxış edən Ulu Öndər Heydər Əliyev yaranmış böhrandan çıxış yolunu əks etdirən fikirlərini belə ifadə etmişdir: “Mən burada Milli Məclisin iclasında, bu tribunadan üzümü bütün Azərbaycan vətəndaşlarına tuturam, bizim qardaşlarımıza, bacılarımıza, övladlarımıza tuturam və müraciət edirəm və bildirirəm ki, bizim respublika indi ağır vəziyyətdədir. Bizim ən böyük çətinliyimiz, bir də deyirəm, işğal olunan torpaqlarımızı geri qaytarıb, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü, suverenliyini təmin etməkdən ibarətdir”.
“Mənim həyatım da, fəaliyyətim də yalnız və yalnız Azərbaycanın müstəqilliyinin qorunub saxlanmasına, ölkəmizin bu ağır vəziyyətdən qalxmasına həsr olunacaqdır”, - deyən Ümummilli Lider problemlərin həlli üçün ölkədə vətəndaş həmrəyliyini, sabitliyi son dərəcə vacib sayırdı: “Əgər respublikada ictimai-siyasi sabitlik olmasa, sağlam ictimai-siyasi mühit olmasa, heç bir sosial-iqtisadi proqramdan, yaxud problemlərin həll edilməsindən söhbət gedə bilməz”.
Görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan parçalanmaqdan, vətəndaş müharibəsindən, iqtisadi çətinliklərdən və beynəlxalq təcriddən xilas edildi. Dövlətin sütunları yenidən quruldu, dövlətçiliyin qorunması uğrunda böyük işlər görüldü. Xarici siyasətdə balanslı xətt formalaşdırıldı, iqtisadiyyatda neft müqavilələri ilə inkişafın əsası qoyuldu və ordu quruculuğu sahəsində ciddi tədbirlər həyata keçirildi.
1993-cü ildən başlanan sabitlik dövrü Azərbaycanın gələcək suverenliyinin bünövrəsini qoydu. Lakin suverenliyin tam mənada bərpası üçün vacib olan məsələ – ərazi bütövlüyü hələ də həll olunmamış qalırdı. Əsası Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan siyasət onun layiqli davamçısı Müzəffər Ali Baş Komandan, cənab İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir. Bu uğur xalqımızı böyük qələbələrə apardı və hər bir azərbaycanlıda böyük qürur hissi yaratdı.
“Bizim hamımızın bir Vətəni var - bu, Azərbaycandır", - deyən Ulu Öndər Heydər Əliyevin layiqli davamçısı cənab İlham Əliyev Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün və suverenliyinin tam təmin olunmasında mühüm rol oynayan tarixi şəxsiyyətə çevrilib.
Belə ki, 2020-ci ildə 44 günlük Vətən müharibəsi Azərbaycanın tarixi zəfəri ilə nəticələndi. İşğal olunmuş torpaqlarımız düşməndən azad edildi, ölkənin hərbi-siyasi nüfuzu artdı. Fikrimizcə, bu müharibə yalnız ərazi deyil, həm də milli ləyaqətin, tarixi ədalətin və dövlətin suverenliyinin qələbəsinə çevrildi.
Cənab İlham Əliyevin qətiyyətli siyasətinin nəticəsində 2023-cü ilin sentyabrında keçirilən lokal antiterror tədbirləri nəticəsində isə Qarabağda qalan mənfur separatçı rejim də ləğv edildi. Beləliklə, Azərbaycan Respublikası 30 ildən sonra öz suverenliyini tam bərpa etdi. İndi ölkəmizin bütün ərazisində dövlət suverenliyi təmin olunub, Konstitusiya və qanunlar bütövlükdə tətbiq edilir.
Məhz Ulu Öndərin qurduğu və qoruduğu müstəqil Azərbaycanı Prezident İlham Əliyev bütün iqtisadi, siyasi, ideoloji parametrləri ilə beynəlxalq münasibətlər sistemində özünə layiqli yer tutmuş güclü Azərbaycana çevirdi. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin 2020-ci ilin 8 noyabrında xalqa müraciətində söylədiyi bu fikirlər indi bütün Azərbaycan xalqı üçün ən qiymətli və ən dəyərli sözlər kimi yaddaşlara həkk olunub: “Xoşbəxt adamam ki, ata vəsiyyətini yerinə yetirdim. Şuşanı azad etdik! Bu, böyük Qələbədir! Şəhidlərimizin, ulu öndərin ruhu şaddır bu gün!”.
Qurtuluşdan suverenliyə gedən yol – bu, sadəcə keçmişdən bu günə gələn bir siyasi proses deyil, bir xalqın ruhunun, əzminin və kimliyinin bərpasıdır. Bu yol xalq iradəsinin təntənəsi, lider uzaqgörənliyinin nəticəsi və tarixin ədalətli hökmüdür. Bu yol həm qanla, həm qələmlə, həm də qətiyyətlə yazılmış şanlı bir tarixi yoldur.
Azərbaycan bu gün regionun ən güclü dövlətlərindən biri olaraq öz sözünü deyir. Qurtuluşdan başlayan bu şərəfli yol, gələcəyi daha parlaq, daha güclü Azərbaycanın yoludur. Bu yolda Müzəffər Ali Baş Komandanımız İlham Əliyevin ətrafında birləşən xalqımız ölkəmizin uğurları və müstəqilliyinin, ərazi bütövlüyünün və suverenliyinin tam təmin olunması ilə qürur duyur. Yaşasın cənab Prezidentimiz İlham Əliyev! Yaşasın müstəqilliyimiz və suverenliyimiz!
Bəhruz MƏMMƏDOV
Naxçıvan Muxtar Respublikası
Ali Məclisinin deputatı, Naxçıvan Dövlət Universitetinin dosenti
