Ümummilli lider Heydər Əliyev Azərbaycanla yanaşı, dünya siyasətində silinməz izlər qoymuş nadir şəxsiyyətlərdəndir. Ulu öndər ömrünün sonunadək Azərbaycan üçün çalışmış, xalqımızın tərəqqisi yolunda misilsiz xidmətlər göstərmişdir. Son yarım əsrdə ölkəmizdə həyatın bütün sahələrində baş vermiş tarixi irəliləyişin banisi də məhz ulu öndər olmuşdur. 

Novator lider və qurucu şəxsiyyət kimi Heydər Əliyev Azərbaycanın ədliyyə sahəsin­də də ciddi yeniliklərə imza at­mış, müasir məhkəmə sistemi­nin qurulub ərsəyə gəlməsinə zəmin yaratmışdır. Xatırladaq ki, müstəqilliyin ilk vaxtlarında dövlətimiz çətin sınaqlarla üz-üzə qalmışdı. Daxili hərc-mərc­lik və xarici təzyiqlər nəticəsin­də Azərbaycan yeni qazandığı suverenliyini itirmək təhlükəsi ilə üzləşmişdi. Lakin dövləti­mizin xilaskarı ümummilli lider Heydər Əliyevin xalqın təkidi ilə hakimiyyətə gəlməsi nəti­cəsində Azərbaycan düşdüyü bu ağır böhrandan üzüağ çıxa bildi. Ölkəmizin müstəqilliyi möhkəm və etibarlı bünövrə üzərinə qoyuldu, yenilənməyə və tərəqqiyə xidmət edən isla­hatlar həyata keçirildi.

Həmin dövrdə ən mühüm demokratik tələblərdən biri də qanunun aliliyinin təmin edil­məsi idi. O zaman Prezident Heydər Əliyev demişdir: “Azərbaycan Respublikasın­da demokratik, hüquqi dövlət qurulmalıdır. Azərbaycan döv­ləti demokratik prinsiplər əsa­sında fəaliyyət göstərməlidir, öz tarixi, milli ənənələrindən bəhrələnərək dünya demokra­tiyasından, ümumbəşəri dəyər­lərdən səmərəli istifadə edərək demokratik dövlət quruculuğu yolu ilə getməlidir”. Müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucu­su olan ulu öndər zaman keçdik­cə qeyd etdiyi bütün sahələrdə uğurlu inkişafa nail oldu. Prezi­dent Heydər Əliyev Azərbayca­nın ilk demokratik Konstitusiya layihəsinin hazırlanmasına rəh­bərlik edərək mükəmməl Əsas Qanunumuzun hazırlanmasını təmin etdi. 1995-ci ilin noyab­rında ümumxalq səsverməsi ilə müstəqil dövlətin ilk Konstitusi­yası qəbul olundu. 

Əsas hüquqi-demokratik missiyanı uğurla tamamla­dıqdan sonra Heydər Əliyev müstəqil məhkəmə hakimiyyəti­nin formalaşması üçün tədbirlər gördü. Ümummilli liderin rəhbər­liyi ilə çevik ədliyyə sisteminin inkişafına şərait yaradan ardıcıl islahatlar həyata keçirildi. Ulu öndərin təşəbbüsü ilə 1997-ci ildə “Məhkəmələr və hakimlər haqqında” Qanun qəbul edildi. Hakim korpusunun formalaş­ması yolunda addımlar atıldı, 1998-ci ildə Məhkəmə-Hüquq Şurası təsis olundu. Şuraya məhkəmələrin təşkil edilməsi, hakim vəzifəsinə namizədlərin seçilməsi, məhkəmələr və ha­kimlərlə bağlı digər məsələləri öz səlahiyyətləri dairəsində həll etmək vəzifəsi həvalə olundu. Ulu öndərin məhkəmə sahəsin­də gerçəkləşdirdiyi islahatlar nəticəsində üçpilləli məhkəmə sistemi formalaşdırıldı. Test üsulu ilə keçirilən şəffaf müsa­biqə əsasında hakim korpusu­nun seçilməsinə start verildi. 

Qeyd edək ki, məhkəmə sistemindəki islahatlar müasir dövrdə də davam etməkdədir. Ulu öndər Heydər Əliyevin irsi­ni və siyasətini uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyev məhkəmə sistemini müasir döv­rün tələblərinə uyğunlaşdırmaq və cəmiyyətdə yüksək nüfuza malik olan ədalət mühakimə­sinin formalaşdırılmasında mühüm rol oynayan daha bir sənəd – “Məhkəmə-hüquq sis­temində islahatların dərinləş­dirilməsi haqqında” Fərman imzalamışdır. 3 aprel 2019-cu il tarixli həmin sənəd məh­kəmə-hüquq sitemində yeni bir başlanğıc oldu. Fərmana əsasən məhkəməyə müraciət imkanının genişləndirilməsi, onun fəaliyyətində şəffaflığın artırılması, qərarların tam və vaxtında icrasının təmin olun­ması ilə bağlı tədbirlər, eləcə də hakimlərin və məhkəmə işçiləri­nin sosial müdafiəsinin daha da yaxşılaşdırılması nəzərdə tu­tulmuşdur. Ən əsası isə müasir dövrün tələblərinə uyğun olaraq Elektron Məhkəmə İnformasiya Sistemi yaradılmışdır. 

Beləliklə, ulu öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətinin ikinci dövründə ədliyyə sahəsi yeni inkişaf yoluna qədəm qoydu. Ədliyyə Nazirliyinin fəaliyyət istiqamətləri, normativ aktların qeydiyyatı və uçotu, ekspertiza­sı, notariat və qeydiyyat, məh­kəmə ekspertizası sahəsində işlər yenidən quruldu. Cəzaların icrası sistemi təkmilləşdirilərək penitensiar müəssisələr Daxili İşlər Nazirliyinin tabeliyindən çıxarılaraq Ədliyyə Nazirliyinə verildi. 

Ümummilli liderin ədliyyə işçilərinə göstərdiyi diqqət və qayğının nəticəsi olaraq 11 no­yabr 2000-ci il tarixli sərəncam­la 22 noyabr ədliyyə işçilərinin peşə bayramı günü kimi təsis olundu. Bu tarixin seçilməsi isə təsadüfi deyildi. Qeyd edək ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyə­ti dövründə, 1918-ci il noyab­rın 22-də Ədliyyə Nazirliyinin Əsasnaməsi təsdiq edilmişdir. Bu, müstəqilliyimizin bərpasın­dan sonra tarixi irsə sədaqət rəmzi oldu.

Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Azərbaycan tarixində ilk dəfə 1999-cu ildə bələdiyyə seçkilə­ri keçirildi. Yerli özünüidarəet­mə orqanı olan bələdiyyələrin fəaliyyətinin müasir tələblərə uyğun təşkil edilməsinə kömək göstərilməsi məqsədilə ulu ön­dərin sərəncamı ilə Ədliyyə Nazirliynin nəzdində Bələdiy­yələrlə İş və Bələdiyyələrə Me­todoloji Yardım Mərkəzi yaradıl­dı. Bununla da, bələdiyyələrə inzibati nəzarətin həyata keçi­rilməsi də Ədliyyə Nazirliyinə həvalə edildi. 

2001-ci il avqustun 16-da Azərbaycanın ədliyyə tarixi ilə bağlı muzeyin yaradılması da dövlət başçısı tərəfindən ədliy­yəyə verilən dəyərin göstərici idi. Ümummilli liderin təşəbbüsü əsasında yaradılan muzey Xalq Cümhuriyyəti zamanından bu günə qədər ədliyyəmizin tarixi ənənəsinə varisliyin nümunəsi­dir.

Ulu öndərin ədliyyə sahəsin­də də siyasətini uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyev yeni tələbləri cavablandıran sənədlərə imza atdı. 2006-cı ildə Ədliyyə Nazirliyinin yeni Əsasnaməsi qəbul edilərək ona hüquq-mühafizə orqanı statusu verildi. 

Ölkəmizdə müstəqil dövlət təsisatlarının qurulması, bey­nəlxalq normalara söykənən demokratik, hüquqi dövlə­tin inkişaf etdirilməsi, hüquqi dəyərlərimizin qorunub saxlan­ması, vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılması prosesinin mükəmməl əsaslarının yaradıl­ması Prezident Heydər Əliyevin misilsiz xidmətidir. 

Azərbaycanda müasir ədliy­yə və məhkəmə sisteminin inki­şafı dahi lider Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Ulu öndərin da­vamlı səyləri ilə ölkəmizdə əd­liyyə, məhkəmə, prokurorluq və digər hüquq-mühafizə orqanla­rının fəaliyyəti yenidən qurul­muş, onların inkişafının təməli qoyulmuşdur. 

Ədliyyə işçiləri ulu öndərin formalaşdırdığı müasir ədliyyə sisteminin səmərəli fəaliyyətinə çalışır, demokrtatik-hüquqi döv­lət quruculuğu, insan hüquqları­nın qorunması, qanunun aliliyi naminə bilik və bacarıqlarını əsirgəmirlər. 

Ümummilli liderin anadan olmasının 100 illiyi ilə əlaqədar ədliyyə orqanlarında keçirilən silsilə tədbirlərlə unudulmaz rəhbərin müstəqil dövlətin hüquq sisteminin qurulmasında tarixi xidmətləri qədirbilənlik və minnətdarlıqla qeyd olunur. 

Faiq ƏKBƏROV,
Ədliyyə Nazirliyi İcra Baş İdarəsi Binəqədi rayon şöbəsinin əməkdaşı