Ermənistan konstitusiya məhkəməsinin Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Roma Statutunda təsbit olunmuş öhdəliklərin konstitusiyaya uyğunluğu barədə martın sonunda verdiyi qərarla bağlı müzakirələr aparılmaqdadır. Məlumdur ki, Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin Ermənistana daxil olacağı təqdirdə həbs edilməsinin mümkünlüyünün təsdiqləndiyi bu qərar ölkə parlamenti tərəfindən ratifikasiya ediləcəyi təqdirdə qüvvəyə minəcəkdir. Ratifikasiya müddəti isə üç aydır. Yəni, üç ayın tamamında ya Ermənistanın ali qanunverici orqanı Roma Statutuna müsbət yanaşmalı, ya da onu rədd etməlidir. 

O da məlumdur ki, məlum sənəd on­suz da gərgin olan Ermənistan–Rusiya münasibətlərinə yeni gərginlik çalarları gətirməkdədir. Heç şübhəsiz, duruma rəng qatan, məhz, V.Putinin həbsi ilə bağlı məsələdir. İrəvan rəsmiləri ha­zırda elə görüntü yaradırlar ki, sanki, Roma Statutunun məğzində dayanan məqam bu deyil. Rusiyadan gələn təp­kilər isə mövzuya birbaşa yanaşmanın göstəricisidir. Açıq şəkildə bildirilir ki, Er­mənistan parlamenti sənədi ratifikasiya edəcəyi təqdirdə, ikitərəfli münasibətlər baxımından son dərəcə arzuolunmaz vəziyyət yaranacaqdır. İndiyədək İrəva­nın anti-Rusiya davranışlarına təmkinlə yanaşan Moskva dairələri, belə görünür, güzəştə getməməyi üstün tuturlar. Ona görə də, Ermənistana münasibətdə açıq təhdidlər səslənməkdədir. 

Belə bir durumda Ermənistan nə et­məyi düşünür? Əlbəttə, ilk baxışdan elə təəssürat yaranır ki, sanki, ölkə parla­menti konstitusiya məhkəməsinin çıxar­dığı qərarı, ümumiyyətlə, ratifikasiya etməyəcəkdir. Ancaq etməyəcəkdirsə, onun müzakirəsi nəyə görə uzanır? Niyə qərar baxılması üçün hökumətə təqdim olunmur? Cavab budur ki, Ermənistan hökuməti yekun qərarını verməyib. 

Görünür, həm də ona görə qərar ver­məyə tələsmir ki, bir növ, ikitərəfli oyun oynayır. Ermənistan həm Qərbə göstər­mək istəyir ki, məsələ gündəmdədir, həm də öz aləmində Moskvanı gərginlikdə saxlayır. Hazırkı situasiyada İrəvan üçün Rusiyanın onun xeyrinə nə isə etməsi la­zımdır ki, geri çəkilsin və Qərbdəki tərəf­daşlarına da göstərsin ki, Kreml onun mənafeyi baxımdan addım atdığı üçün Putinin həbsini nəzərdə tutan ssenariyə qol qoymaq istəmir. Bəs, Moskvanın İrə­vanın mənafeyi baxımından atmalı oldu­ğu addım nə ola bilər? 

***

Mövcud istiqamətdə xüsusi düşün­məyə ehtiyac yoxdur. Ağla ilk gələn Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təş­kilatıdır (KTMT). Ermənistan qurumun Moskva üçün əhəmiyyəti üzərinə oyna­maq yolunu tutur. Ölkə iqtidarı yaxşı an­layır ki, Rusiya KTMT-nin missiyasının Ermənistanda yerləşdirilməsi üçün dəri­dən-qabıqdan çıxır və hazırkı məqamda bu missiyanı Avropa İttifaqının Azərbay­can–Ermənistan sərhədinin Ermənistan tərəfində fəaliyyət göstərən mülki missi­yasına alternativ kimi təsəvvürə gətirir. Faktiki olaraq, Kremldə belə düşünür­lər ki, Aİ-nin missiyası Rusiyanı Cənu­bi Qafqazdan sıxışdırmaq cəhdidirsə, KTMT-nin mümkün missiyası buna qarşı ciddi müqavimətdir. İrəvanda Moskvanın bu baxışından xəbərdardırlar. Ona görə Roma Statutu ilə əlaqədar müzakirələ­rin getdiyi hazırkı şəraitdə Ermənistan–KTMT münasibətlərini gündəmə gətirir­lər.

Diqqət edək, Ermənistan parlamen­tinin xarici əlaqələr daimi komissiyasının sədri Sarkis Xandanyan bildirir ki, Ermə­nistan heç vaxt ölkədə KTMT-nin müşa­hidə missiyasını yerləşdirməkdən imtina etməyib, hazırda missiyanın yerləşdiril­məsini nəzərdə tutan sənədə əlavələr olunmaqdadır. “Ermənistan KTMT-nin müşahidə missiyasını heç vaxt tərk et­məyib, sadəcə olaraq, belə bir missiya­nın mövcudluğu ilə bağlı sənəd hələ də yenilənmə mərhələsindədir. Bzim üçün vacibdir ki, Ermənistan Respublikasının suveren ərazisi ilə bağlı faktiki baş verən­lər obyektiv təqdim olunsun. Təbii ki, bu məqamları qəbul etmədən, vəziyyəti ət­raflı qiymətləndirmədən, missiyanın necə olacağı və onun hansı regionda həyata keçirilməsini təsəvvürə gətirmək çətin­dir”, – deyən parlamentari vurğulayıb ki, İrəvan özünün mövqelərini və istəklərini qane edən layihənin təqdim edildiyini görəndə, o zaman KTMT missiyasının yerləşdirilməsindən danışmaq mümkünə çevriləcəkdir.

Xatırladaq ki, Ermənistanın xarici iş­lər naziri Ararat Mirzoyan da bu il martın 20-də Moskvada rusiyalı həmkarı Sergey Lavrovla birgə mətbuat konfransında bil­dirmişdi ki, KTMT missiyasının göndə­rilməsi ilə bağlı qərar layihəsi müzakirə olunur və layihə üzərində iş davam edir. Erməni nazir onu da bildirmişdi ki, “İrə­van öz tərəfdaşlarından Azərbaycanın sentyabr (2022-ci il sentyabrın 12-14-də sərhəddə baş vermiş hərbi toqquşma nəzərdə tutulur – red.) təcavüzünə si­yasi qiymət verməsini gözləyir”. Daha doğrusu, İrəvanın gözlədiyi Azərbaycanı işğalçı kimi, KTMT tərəfindən rəsmən ta­nınmasıdır. 

Göründüyü kimi, Ermənistan Rusiya­dan Azərbaycana qarşı sərt və prinsipal addım atmağı gözləyir. Roma Statutu ilə bağlı durumun gündəmə gəldiyi hazırkı şəraitdə KTMT məsələsinin qabardıl­ması, heç şübhəsiz, İrəvanın Moskvaya ünvanladığı mesajdır. Bu, həm də şan­tajdır. Baş nazir Nikol Paşinyan admi­nistrasiyası hesab edir ki, indiki durumda Rusiyanın Ermənistanla bağlılığı KTMT çərçivəsindədir və qurum birbaşa İrə­vanın maraq və mənafelərindən çıxış etməsə, bağlılıq da aradan qalxacaqdır. Əgər bağlılıq aradan qalxacaqsa, demə­li, İrəvan yönünü, tamamilə, Qərbə tərəf çevirəcəkdir. Bu gedişatda isə Putinin Er­mənistana daxil olacağı təqdirdə dərhal həbsi də mümkündür. 

Əlbəttə, demək olmaz ki, Paşinyan administrasiyası üçün belə bir ciddi qə­rarı vermək asandır. Üstəlik, nəzərə alaq ki, Rusiyada da Ermənistanın planından xəbərdardırlar. Hər bir halda ikinci birinci­nin əsəbini bu mövzuda tarıma çəkməyə üstünlük verməkdədir. Ona görə Ermə­nistan konstitusiya məhkəməsinin Bey­nəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Roma Statutunda təsbit olunmuş öhdəliklərin əsas qanuna uyğunluğu barədə qərarı­nın parlament tərəfindən ratifikasiyası ilə bağlı məsələ uzanır. 

Bu məqamda Rusiyanın atacağı addım önəmlidir. Əlbəttə, Moskvada sözügedən məsələnin oyun olduğunu və İrəvanın heç vaxt Roma Statutunu ratifikasiya etməyə cəsarətinin çata bil­məyəcəyini də düşünürlər. Onlar onu da başa düşürlər ki, hazırda Paşinyan ad­ministrasiyasının KTMT müstəvisindəki canfəşanlığı Azərbaycan əleyhinə nə isə qoparmaq məqsədinə köklənişdir. Belə­də sual yaranır: Moskva Bakı ilə münasi­bətləri gərginləşdirmək istəyərmi? Digər tərəfdən, nəzərə alaq ki, KTMT müstəvi­sində Azərbaycana qarşı hər hansı ad­dım quruma üzv olan və ölkəmizlə kifayət qədər isti münasibətlərə malik dövlətləri də pis vəziyyətdə qoymaqdır. 

Ə.RÜSTƏMOV, “Xalq qəzeti”