Erməni təxribatına son qoymağın iki yolu var. Ya üçtərəfli Bəyanat icra olunmalı, ya da Laçın–Xankəndi yolunda nəzarət-buraxılış sistemi yaradılmalıdır!

Azərbaycan xalqı yenə şəhid verdi. Martın 5-də səhər saatlarında Xankəndi–Xəlfəli–Turşsu torpaq yolu ilə Ermənis­tandan hərbi ləvazimatın, silah-sursatın, o cümlədən minaların və şəxsi heyətin Rusiya sülhməramlı kontingentinin mü­vəqqəti yerləşdiyi Azərbaycan ərazilərinə daşınmasının həyata keçirilməsi barədə operativ məlumatlar yoxlanılarkən, qey­ri-qanuni erməni birləşmələrinin törətdik­ləri təxribat nəticəsində ordumuzun hərbi qulluqçuları Şəhriyar Əlibəyli və Eşqin Hüseynov şəhid oldular.

Əslində, Ermənistan tərəfinin bu təx­ribatı iki ölkə arasında hərbi əməliyyatla­ra son qoyan 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli Bəyanatın imzalanmasından sonra baş verən nə ilk, nə də son təxri­batdır. Bundan öncə də Qarabağ iqtisadi rayonunda yaşayan tərksilah edilməmiş ermənilər dəfələrlə ən müxtəlif forma­larda silahlı insidentlər törədiblər. Donuz darıdan öz xoşu ilə çıxmadığı kimi, əlində silah olan ermənilərin də xoşluqla mənfur əməllərinə son qoyacağını gözləmək sa­dəlövhlük olardı.

Bəs çıxış yolu nədədir?

Əslində, erməni təxribatlarına son qoymağın yolunun nədən keçdiyini hamı­mız çox yaxşı bilirik. Necə deyərlər, velosi­pedi yenidən icad etməyə ehtiyac yoxdur. Ortada ən yüksək səviyyədə imzalanmış üçtərəfli Bəyanat var. Sənədin dördüncü bəndi ilə rəsmi İrəvan öz üzərinə erməni silahlı qüvvələrinin Qarabağdan çıxarıl­masına dair öhdəlik götürüb. Həmin bənd­də qeyd olunur ki, Rusiya Federasiyasının sülhməramlı kontingenti erməni silahlı qü­vvələrinin çıxarılması ilə paralel şəkildə yerləşdirilməlidir. Bəs necə olur ki, üçtərəf­li Bəyanatın 3-cü bəndi (sülhməramlıların yerləşdirilməsi) Rusiya tərəfindən elə no­yabrın 10-u gecəsi dərhal icra olunur, sül­hməramlıların lazımi təchizat vasitələri ilə birlikdə Ulyanovskdakı “Ulyanovsk-Vos­toçnı” aerodromundan Qarabağadək olan 2397 kilometr məsafəni qət etməsi müm­künləşir, amma 4-cü bəndin (erməni silahlı qüvvələrinin çıxarılması) yerinə yetirilməsi 2 il 4 aydan artıqdır ki, həyata keçirilmir?! Rusiya sülhməramlılarının Mərkəz Hərbi Dairəsindən “perebroska”sı dərhal yerinə yetirildiyi kimi, Qarabağdakı qanunsuz bir­ləşmələr də operativ şəkildə tərksilah edil­məli, Azərbaycanın suverenliyi tam bərpa olunmalıdır!

Bundan əlavə, baş verə biləcək oxşar təxribatların qarşısı Laçın–Xankəndi yo­lunda nəzarət-keçid məntəqəsinin yara­dılması ilə alına bilər.

Bu fikir Azərbaycan Müdafiə Nazir­liyinin, Xarici İşlər Nazirliyinin və İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkilin (Ombudsman) martın 5-də ayrı-ayrılqda verikləri bəya­natların leytmotivini təşkil edir. Müdafiə Nazirliyi bildirir ki, bu gün (martın 5-də) baş vermiş insident bir daha Azərbaycan tərəfindən Laçın–Xankəndi yolunun üzə­rində müvafiq nəzarət-keçid məntəqə­sinin yaradılmasının zəruri olduğunu göstərir.

XİN qeyd edir ki, bu əməllər, Azər­baycan–Ermənistan arasında sərhəd nəzarət-buraxılış rejiminin tətbiq edilmə­sinin labüdlüyünü bir daha sübuta yetirir: “Azərbaycan tərəfi bu kimi hərbi təxribat­ların qarşısını almaq məqsədilə, üçtərəf­li bəyanatın icrasının təmin edilməsini, Ermənistandan qeyri-qanuni silah və sursatın, şəxsi heyətin və minaların da­şınmasına son qoyulmasını, Azərbaycan ərazilərindən erməni silahlı qüvvələrini dərhal çıxarılmasını tələb edir”.

Ombudsman isə Azərbaycanın döv­lət sərhəddində Laçın–Xankəndi yo­lunun üzərində müvafiq nəzarət-keçid məntəqəsinin yaradılmasını tələb edib.

Partlayan, bəlkə də, həmin minalardan biridir

Martın 4-də isə ordumuzun daha bir hərbçisi – Kamran Hüseynov xidməti və­zifələrini yerinə yetirərkən ermənilər tərə­findən basdırılmış minaya düşərək həlak olub. Kim bilir, bəlkə də hərbçimiz məhz Xankəndi–Xəlfəli–Turşsu yolu ilə gətiril­miş minaların partlaması nəticəsində hə­yatını itirib. Bu hadisə qanunsuz erməni silahlı birləşmələrinin Qarabağdan çıxa­rılmasının və Laçın–Xankəndi yolunda nəzarət-buraxılış rejiminin yaradılması­nın həyati əhəmiyyətli olduğunu bir daha nümayiş etdirir.

Baş verən bu təxribatlar həm də Ru­siya sülhməramlılarının öz missiyasını doğru-düzgün icra etməməsinin nəticə­sidir. Sülhməramlılar ya bilərəkdən, ya da bilməyərəkdən ərazilərimizə qanun­suz silah-sursat daşınmasına göz yu­murlar. Sülhməramlıların bu yanaşması onların missiyasının nə dərəcədə effek­tiv olub-olmaması ilə bağlı ciddi suallar doğurur. Güman etmək olar ki, onların işinin səmərəsi yoxdursa, Bakı bunu Kremlə yüksək səviyyədə bildirəcək. Ancaq görünür, bəzi qüvvələr bir sadə həqiqəti unudurlar. Unudurlar ki, Şuşa kimi qala-istehkamı işğaldan azad edən Azərbaycan sərhəddə nəzarət-buraxılış sistemini yaratmağı da bacaracaq!

Fərhad Məmmədov, politoloq:

Ermənilər əsas Xankəndi yolu və ya R28 Yevlax–Xocalı–Laçın magistralı boyunca kəndarası yol­lardan da istifadə edirlər. Azərbay­can tərəfi bu yolların varlığından xəbərdar idi, qar əriyəndən sonra isə həmin yollardan daha çox isti­fadə olunmağa başlanıb. Bu ərazi Rusiya sülhməramlı kontingentinin eni 5 kilometr olan müvəqqəti mə­suliyyət zonasına daxildir. Erməni hərbçilərinin oradan keçərək Azər­baycan hərbçiləri ilə qarşılaşması Rusiya sülhməramlı kontingentinin vəziyyətə nəzarəti tamamilə itirdiyi­ni nümayiş etdirir.

Azərbaycan tərəfinin itkiləri cavab reaksiyasına, daha doğru­su Qarabağda Ermənistan silahlı qüvvələrinin qalıqlarının və hərbi infrastrukturunun məhvinə səbəb olmalıdır.

Ermənistan ordusunun tör-tö­küntülərinin Qarabağdan çıxarıl­ması ilə bağlı Azərbaycanın əsas tələbi yerinə yetirilmir. Rusiya onun tərksilah və geri çəkilmə funksiya­sının olmadığını iddia edir və Ermə­nistan rəhbərliyinə oxlar atır. Yəni, mandatının olmamasından istifadə edərək, öz hərəkətsizliyinə haqq qazandırır. Lakin indiki eskalasiya 5 kilometrlik müvəqqəti məsuliyyət zonasında baş verib. Yəni, burada artıq çıxış yolu yoxdur. Buna görə də separatçılar öldürülən erməni hərbçilərinin fotolarında silahları ört-basdır ediblər.

Nəzarət-buraxılış məntəqəsi məsələsi artıq zərurətə çevrilib. Çünki bütün yollar, cığırlar, kənd yolları şərti sərhədə gedir ki, bu da müəyyən ərazilərin sadəcə buraxı­lış məntəqələri ilə deyil, bütövlük­də, nəzarətə götürülməsini tələb edir.

S.HƏMİD, “Xalq qəzeti”