Prezident İlham Əliyev təsdiq etdiyi 13 iyun 2023-cü il tarixli “Azərbaycan Respublikasının 2023-cü il dövlət büdcəsi haqqında” Qanunda dəyişikliyə əsasən, cari il dövlət büdcəsinin gəlirləri 33 milyard 890 milyon 500 min manat, xərcləri 36 milyard 624 min 800 min manat məbləğində müəyyənləşdirilib.

Xatırladaq ki, “Azərbaycan Respublikasının 2023-cü il dövlət büdcəsi haqqında” Qanunun 1-ci və 2-ci maddələ­rində edilən dəyişikliklərə görə, yuxarıda diqqətə çatdırılan göstəricilər dövlət büdcəsinə yenidən baxılmanı şərtləndirən amillərə əsaslanıb.

Həmin amillər sırasında, ilk növbə­də, işğaldan azad olunan Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda genişmiqyaslı və sürətli bərpa-yenidənqurma işlərinin apa­rılması, vaxtilə öz doğma yurdlarından didərgin düşmüş vətəndaşlarımızın mər­hələli şəkildə ata-baba yurdlarına qayı­dışının təmin edilməsi, bu zəmində ölkə Prezidentinin 2022-ci il 16 noyabr tarixli sərəncamı ilə təsdiqlənən “Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərinə Böyük Qayıdışa dair I Dövlət Proqramı”nın icrasının sürətləndirilməsi prioritetləri xüsusu yer tutur.

Büdcəyə dəyişikliklərin edilməsini zəruri edən məsələlərdən biri də Silah­lı Qüvvələrimizin müdafiə qabiliyyətinin artırılması, ölkənin sərhədlərinin möh­kəmləndirilməsi, daxildə və xaricdə təh­lükəsizlik tədbirlərinin gücləndirilməsi, dünyada gedən geosiyasi proseslərə, artan təhdidlərə və təhlükələrə, habelə qonşu dövlətlər tərəfindən respublika­mıza qarşı baş qaldıra biləcək istənilən təhdidin qarşısının alınması üçün hazırlıq səviyyəsinin yüksəldilməsidir.

Bütün bunlarla bərabər, beynəlxalq yardım proqramları və müqavilələr üzrə imzalanan öhdəliklərin qarşılanması, dövlət borcunun idarə edilməsi üzrə yeni yanaşmanın tətbiqi və bir sıra digər zəruri dövlət xərclərinin həyata keçirilməsi üçün dövlət büdcəsinə yenidən baxılmanı şərt­ləndirib. 

Onu da qeyd edək ki, cari ilin ötən dövrü ərzində dövlət büdcəsinin gəlirlə­rinin proqnozlara qarşı əhəmiyyətli dərə­cədə çox olması, ölkə iqtisadiyyatının sosial-iqtisadi inkişafına dair keçən ilin payızında verilmiş proqnozun yenilənmə­si və ümumi daxili məhsulun (ÜDM) əv­vəlki proqnozla müqayisədə 5,6 milyard manat artırılması bu ilin dövlət büdcəsin­də əlavə maliyyə resurslarının yaranma­sını, həmçinin onların bölünməsini zəruri edib. 

Yeri gəlmişkən, Maliyyə Nazirliyinin təqdim etdiyi 2023-cü ilin yanvar-aprel aylarının makro-fiskal nəticələri və ye­nilənmiş makroiqtisadi proqnozlara diqqət yetirək. Əvvəlcə xatırladaq ki, bu ilin ilk dörd ayında ölkədə 40 milyard manatlıq, o cümlədən qeyri-neft-qaz sektorunda 22,7 milyard manatlıq ÜDM istehsal olu­nub. Əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisə­də ÜDM real ifadədə 0,1 faiz, qeyri-neft sektoru üzrə isə 3,1 faiz artıb.

Ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə cari ilin yanvar-aprel ayları ərzində ölkə iqtisadiyyatının əksər sahələrində, o cüm­lədən kənd təsərrüfatında 3,5 faiz, tikinti­də 10,1 faiz, informasiya və rabitə sahə­sində 12,1 faiz real artım qeydə alınıb.

Bu ilin yanvar-mart ayları ərzində xa­rici ticarət üzrə əməliyyatların həcmi real ifadədə 2022-ci ilin eyni dövrü ilə müqa­yisədə 5,1 faiz artaraq 12,2 milyard ABŞ dollarına çatıb ki, bunun da 8,2 milyard ABŞ dolları ixrac əməliyyatlarının, 4 mil­yard ABŞ dolları isə idxal əməliyyatlarının payına düşüb. Nəticədə xarici ticarət he­sabında 4,2 milyard ABŞ dolları həcmin­də müsbət saldo yaranıb. Eyni zaman­da, xarici ticarət dövriyyəsində qeyri-neft məhsullarının ixracı ötən ilin müvafiq döv­rü ilə müqayisədə faktiki qiymətlərlə 23,2 faiz, real ifadədə 19,2 faiz artaraq 912,2 milyon ABŞ dollarına bərabər olub.

Yeri gəlmişkən, 2023-cü ilin yan­var-aprel aylarında “AzeriLight” markalı xam neftin bir barelinin orta ixrac qiyməti 85,8 ABŞ dollarına bərabər olub ki, bu da cari ilin təsdiqlənən büdcə parametrləri­nin hesablanması zamanı götürülən qiy­mətdən 35,8 ABŞ dolları çoxdur.

Burada bir məqamı da vurğulamaq istərdik. Belə ki, cari ilin ilk dörd ayında qeyri-neft sektorundakı ÜDM-in göstəri­cilərində qeydə alınan müsbət meyillər, həmçinin neft qiymətinin artım dinamikası və inflyasiya səviyyəsinin sözügedən dövr ərzində yüksək (13,5 faiz) olması icmal və dövlət büdcəsinin gəlirlərinin artımını şərtləndirib. Belə ki, haqqında danışılan hesabat dövründə icmal büdcənin gəlirləri 21 milyard 262,8 milyon manat təşkil edib ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisə­də 9 milyard 154,7 milyon manat və ya 75,6 faiz çox olub. İcmal büdcə xərcləri isə 9 milyard 957,9 milyon manat həc­mində qeydə alınıb. Belə bir göstərici isə ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 863,5 milyon manat və ya 9,5 faiz çox olub. Cari ilin ilk dörd ayında icmal büdcədə faktiki olaraq 11 milyard 304,9 milyon manat bü­dcə artıqlığı (profisit) yaranıb.

Dünyada gedən qlobal iqtisadi və ge­osiyasi proseslər, enerji daşıyıcılarının qiyməti, ötən ilin faktiki nəticələri və bu il üzrə müşahidə olunan tendensiyalar nəzərə alınmaqla, 2023-cü ilin may ayın­da İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən cari il üzrə makroiqtisadi proqnozlar yenilənib.

Vəkil HÜSEYNOV,
iqtisadçı-ekspert

Azərbaycanın qeyri-neft-qaz sek­torunun dinamik inkişafını bildirən rəqəmlər əldə edilməsi iqtisadiyyatın bütün sahələrində ötən illərdəki artım dinamikasının qorunub saxlanılması­nın məntiqi nəticəsidir. Başqa sözlə, belə bir uğur makroiqtisadi sabitliyin möhkəmləndirilməsi, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, qeyri-neft sektoru­nun inkişafı və ölkəmizin dünya iqtisa­diyyatına inteqrasiyası istiqamətində nəzərdə tutulan tədbirlərin ardıcıl hə­yata keçirilməsi ilə şərtlənir. 

Hazırda ölkəmizdə ÜDM istehsa­lının böyük bir hissəsinin sənayenin payına düşməsi uğurlu sənayeləş­mə siyasəti sayəsində mümkün olub. Sənaye parklarının mövcud sahədəki fəaliyyəti, həmin zonalarda yeni səna­ye sahələrinin yaradılması, rəqabətqa­biliyyətli və ixracyönümlü yeni məhsul istehsalının təşkili, bu işə investorların cəlb olunması kimi məsələlər hökumə­tin daim diqqət mərkəzində saxlanılıb və bu, müsbət göstəricilərlə müşahidə edilib. 

Azərbaycanda lazım olan bütün is­tehsalat sahələrinin yaradılması, yeni investisiyalar cəlb edilməsi üçün gözəl biznes mühiti, siyasi sabitlik, xalq-iq­tidar birliyi, təhlükəsizlik təmin edilib, əlverişli coğrafi yerləşmə, infrastruk­tur, hazırlıqlı peşəkar kadrlar, ixrac ba­zarları, qonşu ölkələrlə yaxşı işgüzar münasibətlər var.

Sənaye zonaları və aqroparkların təşəkkülü də belə demək mümkünsə, bax, bu cür əlverişli mühitin məhsu­ludur. Bu müəssisələrdə sahibkarlar üçün stimullaşdırıcı biznes və inves­tisiya mühiti yaratmaq üçün dövlət tərəfindən müxtəlif dəstək tədbirləri mövcuddur. Belə ki, sahibkarlara təş­kilati dəstəklə yanaşı, vergi və gömrük güzəştləri, eləcə də hazır infrastruktur­la təminat təklif edilir.

Vaqif BAYRAMOV, “Xalq qəzeti”