yaxud rus klassikinin İslam əxlaqına dərin ehtiramı

Dahi Lev Tolstoyun “İlyas” adlı bir hekayəsi var. Yazıçı çox ibrətamiz, həyati bir hadisəni qələmə alıb. 1885-ci ilin 17-18 mart tarixində Krımda yazılmış bu müxtəsər hekayə hələ böyük yazıçının sağlığında bir sıra dillərə tərcümə edilib.

Hələ 1890-cı ildə həmin hekayə Olqa Lebedeva tərəfindən türkcəyə tərcümə olunub. 

Maraqlı burasıdır ki, Olqa Ser­geyevna “Gülnar xanım” təxəllüsü ilə bir sıra rus müəlliflərinin əsərlə­rini osmanlı türkcəsinə çevirmişdir. Yeri gəlmişkən, ərəb, fars və türk dillərini bilən Olqa xanım Kazanda doğulmuş, bir müddət Türkiyədə yaşamış, İslamı qəbul etmişdir...

...İndiki halda söhbət Lev Tols­toyun hekayəsindən gedir. Bəli, he­kayənin qəhrəmanı başqırd kəndlisi İlyas öz zəhməti hesabına kasıb­lığın daşını atır, var-dövlət, sərvət qazanır. İndi onun ilxısı, sürüsü, naxırı var. Övladları da valideynləri­nin sayəsində yaxşı dolanır...

Amma, necə deyərlər, sən say­dığını say... Xəstəliklər, oğurluqlar, habelə gözlənilməz qəzalar nəti­cəsində İlyasın min bir zəhmət he­sabına yığdığı var-dövlət tədricən əldən çıxmağa başlayır. Elə bir zaman gəlib yetişir ki, ailə kasıblı­ğın caynağında çabalayır. Qonşu Məmmədşah əlicənablıq göstərir, müflis olmuş ailəni öz evinə dəvət edir. Bundan sonra İlyas və xanımı Məmmədşahın evində yaşamalı olurlar.

Bəs vaxtilə imkanlı olmuş ailə yeni həyatla necə barışır?

Qəribə də olsa, ər-arvad düçar olduğu həyatdan nəinki narazılıq etmir, hətta özlərini xoşbəxt hiss edirlər...

Bir dəfə Məmmədşahın evinə elçilər gəlir. Qonaqlar İlyasın keç­mişi ilə maraqlanıb öyrənirlər ki, o, vaxtilə çox zəngin adam olub. İlya­sa verilən suala onun müdrik xanı­mı cavab verərək deyir ki, “indi biz daha çox xoşbəxtik, çünki vaxtilə başımız var-dövlət yığmağa qarış­mışdı, axirətimiz haqqında düşün­məyə vaxtımız olmurdu, sərvət yığ­maq ehtirası gözümüzü qapamışdı, nə düz-əməlli yatır, nə də dincələ bilirdik. Amma indi çox sakit, qulağı dinc, mənalı bir ömür yaşayırıq”. 

Söhbətə müdaxilə edən İlyas deyir ki, bəli, doğrudan da, indi on­lar xoşbəxtdirlər. Tanrı onların göz­lərini həqiqətə açıb..! 

Bir sözlə, vaxtilə bəndənizin de­diyi kimi:

Dünyada qalacaq dünyanın malı, 

Heç kəsə qalmayıb, Firuz Mustafa.

Göründüyü kimi, böyük rus ya­zıçısı Lev Tolstoyun bu qısa he­kayəsində başqırd kəndlisinin tim­salında müsəlman əxlaqına, dininə və Qurani-Kərimə böyük ehtiram aydın hiss edilməkdədir.

Firuz MUSTAFA,
yazıçı-dramaturq, Əməkdar incəsənət xadimi