Azərbaycanın müstəqilliyinin ilk illərində ölkədə hökm sürən xaos, siyasi böhran Ermənistanın qəsbkarlıq siyasəti nəticəsində Azərbaycan torpaqlarının 20 faizinin işğal olunması və bunun nəticəsində 1 milyondan artıq soydaşımızın doğma yurd-yuvasından didərgin düşməsi respublikada sosial-iqtisadi böhranı daha da dərinləşdirmişdi. Belə bir şəraitdə iqtisadiyyat da idarəolunmaz vəziyyətə düşmüşdü. Yeni dövrün tələblərinə uyğun iqtisadiyyatın qurulmaması, müəssisələr arasında mövcud əlaqələrin pozulması, ölkənin siyasi-iqtisadi və informasiya blokadasına alınması nəticəsində ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində ümumi daxili məhsulun, sənaye istehsalının, xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi azalmış, inflyasiya idarəolunmaz səviyyəyə çatmışdı. İstehsal sahələrinin sıradan çıxması ilə işsizlik səviyyəsi artmış, əhalinin sosial şəraiti ağırlaşmışdı.

Azərbaycanın gələcək taleyinin müəyyənləşdiyi belə bir ağır zamanda bütün həyatını xalqına həsr edən Heydər Əliyev hakimiyyətə qayıdışı ilə böyük xi­laskar missiyasını yerinə yetirdi. Bununla da xalqımızın itirilmiş inamı özünə qayta­rıldı, respublikanın yeni inkişaf dövrünün əsası qoyuldu, vətəndaş müharibəsinin qarşısı alındı, atəşkəsə nail olundu.

Ümummilli liderimizin yenidən haki­miyyətə qayıtması ilə bütün sahələrdə olduğu kimi, iqtisadi həyatda da taleyüklü dəyişikliklərin əsası qoyuldu. Azərbaycan dövlətini hərc-mərclikdən xilas edən dahi şəxsiyyət respublikanın iqtisadi yüksə­lişi üçün kompleks tədbirlər həyata ke­çirməyə başladı. Ulu öndərin rəhbərliyi ilə qısa müddətdə bazar iqtisadiyyatının formalaşması üçün qanunvericilik baza­sı yaradıldı, mühüm dövlət proqramları qəbul edildi, institusional islahatlar apa­rıldı, mülkiyyət münasibətlərində əsaslı dəyişikliklərə başlanılması üçün önəmli addımlar atıldı

O dövrdə ulu öndər tərəfindən müəyyənləşdirilən strategiyanın əsasını iqtisadiyyatın tərəqqisinə, mövcud re­surslardan səmərəli istifadəyə, dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyaya və nəticə etibarilə vətəndaşların rifah halının yük­səldilməsinə hesablanan sosialyönümlü bazar iqtisadiyyatının yaradılması təşkil edirdi. Ona görə də dahi rəhbər tərəfin­dən başlanan irimiqyaslı iqtisadi islahat­lar nəticəsində ölkədə maliyyə vəziyyəti getdikcə sabitləşdi, iqtisadiyyata investi­siyalar cəlb olundu, xalqın həyat səviyyə­si yaxşılaşdı.

Onu da qeyd edək ki, həmin vaxt respublikada islahatların reallaşdırılması üçün, ilk növbədə, qanunvericilik baza­sının formalaşdırılmasına zəruri ehtiyac duyulurdu. Bu məqsədlə dahi şəxsiyyətin rəhbərliyi ilə iqtisadi sahələrin tənzimlən­məsi ilə bağlı 70-dən artıq qanun qəbul olundu, 100-dən çox fərman və sərən­cam imzalandı, 30-a yaxın dövlət proqra­mı təsdiq edildi. Ümumilikdə 1993-2003-cü illərdə 1715 qanun və qərardan 975-i ümummilli lider Heydər Əliyevin qanun­vericilik təşəbbüsü əsasında parlamentə təqdim olundu.

Ulu öndərin iqtisadiyyatın hərtərəfli inkişafı məqsədilə neft amilindən mə­harətlə istifadə etməsi, 1994-cü ilin sent­yabrında “Əsrin müqaviləsi”nin imza­lanmasına nail olması dahi şəxsiyyətin yüksək siyasi iradəsinin və qətiyyətinin təntənəsinə çevrildi. Bu tarixi müqavilə ilə ölkəyə investisiya qoyuluşu təşviq edildi. 

Azərbaycan həmin dövrdə neftin dün­ya bazarlarına çıxarılması üçün 1996-cı ildə Bakı-Novorossiysk, 1999-cu ildə Ba­kı-Supsa ixrac neft kəmərləri istismara ve­rildi, Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəmərinin inşasına dair sazişin imzalandı, ixrac marşrutlarının diversifikasiyasına nail olundu. Eyni zamanda, Azərbaycan qazının Qərb bazarına ixracının reallaş­ması məqsədilə Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinin inşasına başlanıldı.

Heydər Əliyev 1999-cu ildə neft ya­taqlarının xarici şirkətlərlə birgə işlən­məsindən əldə edilən mənfəət neftinin satışından daxil olan vəsaitlərin səmərəli idarəsini gerçəkləşdirmək üçün Dövlət Neft Fondunun yaradılması ilə bağlı fər­man imzaladı. Dövlət Neft Fondundan ilk vəsait isə qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılma­sına yönəldildi. 

O zaman sosial-iqtisadi siyasətin ən önəmli istiqamətlərindən biri infrastruk­turun inkişaf etdirilməsi oldu. TRASE­KA, Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinin, İNOGEYT proqramının həyata keçiril­məsi də vurğulanan məqsədlə bağlı idi. Bütün bu layihələr isə respublikamızın Xəzər regionunda əsas multimodal nəq­liyyat qovşağına və beynəlxalq əhəmiy­yətli neft-qaz tranziti ölkəsinə çevrilməsi ilə nəticələndi. 

Dahi şəxsiyyətin müstəqil Azər­baycana rəhbərliyi dövründə ən böyük xidmətlərindən biri də 1995-ci ildən başlayaraq iqtisadiyyatın bazar müna­sibətləri əsasında qurulması, aqrar isla­hatların həyata keçirilməsi idi. Elə buna görə də mükəmməl torpaq islahatı kənd təsərrüfatını 1990-cı illərin əvvəllərində­ki böhranlı vəziyyətdən xilas etdi, 1350 min hektardan çox torpaq sahəsi əvəzsiz olaraq kəndlilərə paylanıldı, kolxoz və sovxozların yerində fermer təsərrüfatları yaradıldı. 

Yeri gəlmişkən, Heydər Əliyev ölkə­nin gələcək iqtisadi inkişafının özəl sek­torla, sahibkarlıqla bağlı olduğunu daim diqqətə çatdırır, bu istiqamətdə önəmli addımlar atırdı. Dahi şəxsiyyətin rəhbər­liyi ilə uğurla həyata keçirilən özəl böl­mənin inkişafı strategiyası sahibkarlığın tərəqqisinə yönələn tədbirlərin sistemlili­yi, dövlət tənzimlənməsinin liberallaşdı­rılması, dövlət-sahibkar münasibətlərinin institusionallaşdırılması ilə nəzərə çarpır­dı. Sözügedən yöndə imzalanan dövlət proqramlarının bu sahənin inkişafında xüsusi rolu oldu, kiçik və orta sahibkar­lığın inkişafını iqtisadi siyasətin prioritet istiqamətlərindən birinə çevirdi, sahib­karlara maliyyə dəstəyi və zəruri texniki yardım göstərən strukturların formalaş­dırılmasına zəmin yaratdı. Sahibkarların vergi yükünün azaldılması məqsədilə mənfəət və əlavə dəyər vergisinin dərə­cələrinin aşağı salınmasına, kiçik sahib­karlıq subyektlərinə sadələşdirilmiş vergi tətbiq edilməsinə müsbət təsir göstərdi. 

Ümummilli liderin ölkənin gələcək inkişafı ilə bağlı qarşıya qoyduğu və­zifələrdən biri də regionların tarazlı və davamlı inkişafının təmin edilməsi oldu. Bu baxımdan, 1995-2003-cü illərdə ba­zar münasibətlərinin geniş vüsət alması, hərtərəfli iqtisadi islahatların aparılması, özəlləşdirmə proqramlarının həyata ke­çirilməsi, milli sahibkarlar sinfinin forma­laşması ilə regionların hazırkı inkişafına əlverişli zəmin yaradıldı. 

Heydər Əliyev strategiyasının həya­ta keçirilməsi sayəsində 1995-ci ildən Azərbaycanda inkişafın yeni mərhələsi – bərpa və dinamik inkişaf dövrü başla­nıb. 1995-2003-cü illər ərzində ümumi daxili məhsul 1,7 dəfə, dövlət büdcəsinin gəlirləri 3,9 dəfə, sənaye məhsulunun həcmi 23,3 faiz, kənd təsərrüfatı isteh­salı 53,8 faiz, xarici ticarət dövriyyəsi 4 dəfə, iqtisadiyyatda məşğul olanların orta aylıq əməkhaqqı 6,2 dəfə artıb. Bu dövr­də iqtisadiyyata bütün maliyyə mənbələri hesabına 20 milyard dollar həcmində in­vestisiya qoyulub.

V.BAYRAMOV, “Xalq qəzeti”