Ankara Bilkənd Universitetinin professoru Əmrulla Məmmədovun qardaş ölkədə 2023-cü il mayın 14-də keçirləcək prezident və parlament seçkilərinin xüsusi əhəmiyyəti və hazırkı seçki prosesinə qatılan namizədlərinin şansları və məramları barədə redaksiyamızın xahişilə hazırladığı analitik yazının ikinci hissəsini bu gün oxucuların diqqətinə təqdim edirik. 

II məqalə 

Ötən yazıda qeyd etdiyimiz kimi, seçkilərdə əsas rəqabətin iki alyans ara­sında olacağı aydındır. Bunlardan birin­cisi AKP və MHP-nin (Milliyyətçi Hərəkat Partiyası) liderlik etdiyi Xalq Alyansıdır. Bu iki partiyanın birliyi 2016-cı il 15 iyul dövlət çevrilişinə cəhddən sonra ölkənin varlığı üçün təhlükə yarandığı zaman ağır sınaqdan üzüağ çıxıb. Hər iki liderin hünəri və uzaqgörənliyi sayəsində bu bir­lik həm partiya üzvləri, həm də cəmiyyət tərəfindən böyük dəstək alıb.

2016-cı ildən sonra Türkiyə və onun ətrafında baş verənlər, Qərbin rəsmi An­karanın müstəqil xarici siyasətindən na­rahatlığı, İraq və Suriyada terror aktları və ABŞ-nin bu bölgəyə hərbi müdaxilələ­ri, bunun ardınca COVID-19-un yaratdığı qlobal tibbi, sosial, iqtisadi, üstəlik, Rusi­ya–Ukrayna müharibəsi özünün kövrək dövrünü yaşayan Türkiyə iqtisadiyyatına mənfi təsir etdi. 

Bu qarışıq dövrdə neft və təbii qa­zın qiymətləri yüksəldi, unutduğumuz yaşayış minimumu və yüksək inflyasiya rəqəmləri yenidən gündəmə gəldi. Təbii ki, bütün bunların sadə vətəndaşların gündəlik həyatına təsir etməməsi müm­kün deyildi. Müxalifət isə çoxdan fürsət gözləyirdi. Məhz buna görə də 2022-ci ilin əvvəlindən etibarən ana müxalifət partiyası CHP və onun tərəfdarı İyi Par­tiya (İP) növbədənkənar seçkilərlə bağlı tələblər irəli sürdülər. 

Amma boş yerə. İqtisadiyyatın ya­vaş-yavaş dirçəlməsi və hakimiyyətin seçkilərin vaxtında keçiriləcəyi ilə bağlı davamlı etirazları müxalifəti çıxış yolunu ölkədən kənar ünsürlərdə axtarmağa va­dar etdi. Müxalitət liderləri müxtəlif Qərb ölkələrinə, xüsusilə, ABŞ-yə dəstək səfər­ləri etdilər, Türkiyədə hökumət əleyhinə olan və qadağan olunmuş təşkilatlarla fikir mübadiləsi apardılar, hətta PKK-ya dəstək verən müxtəlif dərnək və fondlarla məs­ləhətləşmələrdə bulundular. 

Hər halda, bəzi Qərb ölkələrinin li­derləri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın və AKP iqtidarının getməsini istədiklərini açıq şə­kildə bildirirlər və buna nail olmaq üçün müxalifətə hər cür dəstək verəcəklərini vəd edirlər. Nəticədə, bütün bunlar cə­miyyətdə indiyədək heç vaxt görünmə­miş qütbləşməyə gətirib çıxardı. 

Qeyd etmək lazımdır ki, R.T.Ərdoğan və ümumən Xalq Alyansının son 20 ildə böyük uğurları olub. Müdafiə sənayesin­də yerli istehsalın nisbəti səksən faizə yüksəlib, quruda, dənizdə və havada ölkəni müdafiə edərək qorumaq üçün modern hərbi maşınlar, texnika və silah sistemləri yaradılıb. Pilotsuz uçuş aparatı “Bayraktar”ın və onun yeni, daha təkmil modellərinin şöhrəti bütün dünyanı dola­şır. Ökədə nəhəng infrastuktur layihələri icra olunub, İstanbul hava nəqliyyatı üzrə dünyanın ən böyük “hab”larından birinə çevrilib. Bu günlərdə Türkiyə kosmosa özəl müşahidə peykini çıxarıb, özünün ilk aviadaşıyıcı gəmisini suya buraxıb. Yeni TOGG avtomobillərinin milli brendə çev­riləcəyinə ümidlər böyükdür. 

İstər Aralıq dənizi və Qara dəniz­də, istərsə də kontinental şelfdə yerli mütəxəssislərin və avadanlıqların kömə­yilə edilən kəşflər yeni neft və təbii qaz yataqlarının aşkar edilməsinə səbəb olub. Tezliklə bu təbii qaz evlərimizə də gələcək. 

Terrorla mübarizədə baş verənlər təq­dirəlayiq mübarizə nümunəsidir. Türkiyə Silahlı Qüvvələri (TSK) 40 ilə yaxındır ki, PKK terroru ilə mücadilə aparır. Amma TSK son 15 ildə xüsusilə böyük uğurlara imza ataraq, ölkədəki terror ünsürlərini sıfıra endirib. Yeni antiterror konsepsiya­sına görə, TSK İraq və Suriyadakı terror ünsürlərini yerindəcə məhv edən, onlara itki verən mövqeyə yüksəlib.

Xarici siyasətdə təşəbbüslər də gözəldir. Yeni Afrika siyasəti, xüsusilə, Liviya, İsrail və Misirlə yaxınlaşan, Uk­rayna–Rusiya müharibəsində hər iki tərəflə danışa və ünsiyyət qura bilən eti­barlı vasitəçi kimi çıxış edən, Qafqazda və Mərkəzi Asiyada postsovet məkanın­da yerləşən ölkələrlə yaxşı münasibətlər quran, NATO-nun ikinci ən güclü ordusu, həm də siyasi səhnənin əvəzsiz ortağı olan Türkiyə özünün zəkalı və qətiyyətli mövqeyi sayəsində həm Yunanıstanı bir addım geri çəkilməyə vadar etdi, həm də ABŞ-ni bəzi hərbi alış-veriş etməyə razı saldı.

Bütün bunlar həm Xalq Alyansının vahid namizədi R.T.Ərdoğanın seçki yarışında əlini gücləndirir, həm də Xalq Alyansını yaradan partiyaların ümumi məclis seçkilərində uğur qazanması üçün zəmin yaradır. Son günlər həyata keçirilən tədbirlər qərarsız seçicilərin öz tərəfinə keçməsini təmin edəcək. Bun­lar Xalq Alyansına qalməsi üçün güclü dəstək xarakteri daşıyır.

İkinci Seçki Alyansı – Millət Alyansı­na gəldikdə biz nə görürük? Qarşımızda ideoloji və seçki kütləsi baxımından əks qütblərdə olan və seçiciləri arasında “qan uyğunsuzluğu” səbəbindən onları bir yer­də saxlamaq, möhkəmlətmək çox çətin olan alyans nümunəsi var.

Ana müxalifətdəki dünyəvi CHP-nin rəhbərlik etdiyi alyansın digər görünən üzvləri millətçi və mühafizəkar partiyalar­dır: İP, Səadət Partiyası, DEVA Partiyası, Gələcək Partiyası və Demokrat Partiyası. Biri də var – HDP, zahirən görünməzdir, PKK-nın siyasi qolu kimi işləyir, 6 partiya­lı masaya istədiyini qəbul etdirməyə cəhd edir. 

Onları bir araya gətirən və məcburi birliklərinin “sementi” olan ünsür R.T.Ər­doğana qarşı patoloji nifrət və kin-kü­durətdir. Bundan sonra nə olursa-olsun, Ərdoğan getsin. Onların başqa arzuları və düşüncələri yoxdur. Onları ölkə, iqti­sadiyyat, cəmiyyət maraqlandırmır. Bu səbəbdən son aylarda tez-tez böhranlar yaşansa da, sonda yenidən bir araya gəl­məli oldular. Bu 6 partiyalı masanın lideri olaraq CHP istədiklərini aldı və qarşılı­ğında yalnız vədlər verdi. 

Fikrimcə, deyilənlərin işığında seçki mübarizəsi şiddətli keçsə də, R.T.Ərdoğan birinci turda qalib gələcək. Parlament seçkilərində Millət Alyansı və HDP-nin rəhbərlik etdiyi Əmək və Azad­lıq Alyansı (İşçi Hərəkatı Partiyası – EHP, İşçi Partiyası-EMEP, Xalqların Demok­ratik Partiyası-HDP, Sosialist Məclislər Federasiyası – SMF və Sosial Azadlıq Partiyası – TÖP) partiyaları qısa müddət ərzində parlamentdə balanssız çoxluq təşkil edə bilərlər. Bunlar, əlbəttə, ehti­mallardır. Əlahəzrət zaman ən şeyin doğ­rusunu ortaya qoyacaq.

Nəhayət, bu seçkilər fonunda Azər­baycan–Türkiyə münasibətlərinə toxun­maq istərdim. Bu əlaqələr son 32 ildə müxtəlif mərhələlərdən keçərək indiki vəziyyətinə çatıb. Bir vaxtlar Dağlıq Qa­rabağdan yaralıları və mülki vətəndaşla­rı, o cümlədən uşaqları xilas etmək üçün Türkiyədən tələb olunan 2-3 helikopteri Azərbaycana çatdırmaq iqtidarında ol­mayan Ankara bu gün xoşbəxtlikdən Bakının ən yaxın müttəfiqidir. Türkiyə Respublikasının Prezidenti R.T.Ərdoğan İkinci Qarabağ müharibəsində “can Azər­baycana” hərtərəfli dəstək verib. Bu, da­nılmaz reallıqdır ki, Türkiyə Azərbaycan Ordusunu öyrədib, silahlandırıb, hər cür texniki və maddi-texniki yardım göstərib.

Bu gün Azərbaycanın üçrəngli bay­rağı Şuşada, Zəngilanda, Laçın və Kəl­bəcərdə, Ağdamda və Füzulidə dalğa­lanırsa, Türkiyənin indiki yetkililərinin, xüsusilə Türkiyə Cümhuriyyətinin Prezi­denti sayın R.T.Ərdoğanın əməyi danıl­mazdır. Türkiyə bir dövlət olaraq BMT və NATO, Avropa İttifaqı və Rusiyaya qarşı Azərbaycanı dəstəkləyib, İranın müdaxiləsinə qarşı qəti mövqeyini bə­yan edib. Bu baxımdan, fikrimcə, Türkiyə Cümhuriyyətinin vətəndaşı olan və seç­kilərdə səs verəcək soydaşlarımız Xalq Alyansının və onun namizədi R.T.Ərdo­ğanın seçilməsi üçün əllərindən gələni etməlidirlər.

P.S. “Xalq qəzeti” olaraq biz də inanı­rıq ki, Türkiyə vətəndaşları mayın 14-də keçiriləcək prezident seçkilərində özləri ən doğru və ədalətli seçim edəcəklər. Müdrik türk xalqının seçimi bütün hallar­da bizim üçün məqbuldur. 

Çapa hazırladı:
Məsaim ABDULLAYEV, “Xalq qəzeti”