2 Aprel Ümumdünya Autizm Məlumatlandırma Günüdür

BMT-nin qərarı ilə autistlər üçün məxsusi günün təsis edilməsi bu xəstəlikdən əziyyət çəkənlərə kömək etmək, onların həyat səviyyəsini yaxşılaşdırmaq baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. 

Əsasən 3 yaşadək uşaqlarda mü­şahidə olunan autizm xəstəliyi beynin inkişafına təsir etdiyi üçün məhdud davranışlara gətirib çıxarır. Belə uşaq­ların sağlamlığının bərpası üçün han­sı vasitələrdən istifadə etmək daha məqsədəuyğundur? Bu suallar bütün dünyanı düşündürən əsas məsələlər­dəndir. Çünki autizmli insanların digər­lərinə nisbətən daha çox uğur əldə edə bilmələrinə dair xeyli təcrübə mövcud­dur. 

Albert Eynşteyn, Nikola Tesla, To­mas Edison, Lüdviq van Bethoven, həmçinin "Microsoft” şirkətinin yaradı­cısı Bill Qeytsin və başqalrının bir vaxt­lar autizm xəstəliyindən əziyyət çək­məsi heç kimə sirr deyil. Dünyanın ən istedadlı idmançısı, dəfələrlə Olimpiya çempionu Maykl Felps də kiçik yaşla­rından autizm xəstəsi olub. 

Övladlarının autizm xəstəsi olduğu­nu müşahidə edən valideynlər onların sağlamlığının bərpası üçün bütün va­sitələrdən istifadə etməlidirlər. 

Uşaq autizmi 3 yaşa qədər inkişaf­da ləngimələr, stereotip hərəkətlər, ün­siyyətdə problemlərdə özünü büruzə verir. Valideynlər uşaqlarda bu əlamət­ləri hiss etdikdə diqqətli olmalı, onları daha erkən yaşlarda bərpa prosesinə cəlb etməlidirlər. 

Autizmli uşaqların bərpasında ən effektli vasitələrdən biri idman və fiziki hazırlığın inkişafı ilə bağlıdır ki, Azər­baycanda bir sıra qurumların əlaqəli şəkildə fəaliyyəti bu yöndə müsbət nəti­cələr verir. Xəstəliyin dərəcəsindən ası­lı olaraq, həmin xəstələrin əksəriyyəti cəmiyyətə tam inteqrasiya ola, hətta hər hansı sahənin mahir bilicisi olmaqla inkişafımıza öz töhfələrini verə bilərlər. 

“Osmanlı” Xüsusi Yaşam Mərkəzi­nin rəhbəri İlham Osmanlının dedikləri:

– Bu gün hamı bilməlidir ki, başda autizm olmaqla bir sıra inkişaf pozuntularında istifadə olunan idman terapiyası uşaqların fiziki problemləri­nin bərpasında – aşağı əzələ tonusu, tənəffüs problemləri digər hallarda ge­niş istifadə edilir. Fiziki terapiya növü idmanın terapevtik istifadəsinə əsas­landığı üçün təkmilləşdirilmiş xüsusi proqramların tətbiqi ilə müsbət nəticə almaq olar. Həm yaş qrupuna, həm də pozuntunun növünə görə fərqlənən belə terapiya proqramları uşaqların gündəlik funksionallığını artırır. Bunun­la da onlar sərbəst şəkildə idman baca­rıqlarına yiyələnə bilirlər. 

Rəhbəri olduğum “Osmanlı” Xüsusi Yaşam Mərkəzi 2019-cu ildə yaradılıb və xüsusi qayğıya ehtiyacı olan şəxslə­rin reabilitasiyasını həyata keçirir. Ümu­milikdə isə 10 ildən çoxdur ki, əsasən, autizmli və daun sindromlu, əqli im­kanları məhdud olan uşaq, yeniyetmə və gənclərə yardım məqsədilə mühüm tədbirlər görürük. Əsasən, idmanla rea­bilitasiya həyata keçirir, onlara müxtəlif idman növlərinin sirlərini aşılayırıq. Şa­girdlərimiz velosiped, stolüstü tennis, üzgüçülük, boççia, atletika və digər xüsusi bacarıqları inkişaf etdirən idman növləri ilə həvəslə məşğul olurlar. Bu­nunla yanaşı, psixoloji, loqopedik, pe­daqoji, sosial və özünəxidmət yönümlü təlimlər də əsas rol oynayır. Uşaqlar üçün fərdi inkişaf planı əsasında quru­lan sistemdə əsas proqram günlük ya­şam sistemidir.

Mərkəzimiz Bakıda yerləşir, amma regionlarımızda da nəzəri və praktiki seminarlar, müxtəlif layihələr həya­ta keçiririk. Cəlilabad, İmişli, Gəncə, Tovuz, Şamaxı, İsmayıllıda autizmlə bağlı seminarlar təşkil etmişik. Son illər ailələrin bu problemi daha tez çözməyə başlamaları bizi sevindirir. Əvvəlki illər­də 3–5 yaşlarında uşaqlar üçün müra­ciət edirdilərsə, indi 1,5 – 2 yaşlı uşaq­lar üçün müraciət olunur. 

Ümumiyyətlə, 2 yaşdan 25 yaşadək uşaqların reabilitasiyası ilə məşğul olu­ruq. Uşaqların fiziki hazırlıqla sağlam həyata qovuşa biləcəkləri ilə bağlı vali­deynləri təlimatlandırmağa çalışırıq. Bu sahədə geniş təbliğat işi hər bir autizmli uşağın həyatında böyük rol oynayır. 

Müxtəlif idman növləri ilə Azər­baycan Xüsusi Olimpiya Komitəsi və Azərbaycan Autizm Assosiasiyası tərəfindən mütəmadi olaraq keçirilən yarışlarda uğurla təmsil olunuruq. Ay ərzində 50-yə yaxın uşağa reabilitasiya xidməti göstərir, xüsusi təlimlər keçirik. 

Hazırda Türk dövlətlərinin Autizm Federasiyası qurulmaqdadır. Mərkə­zin təmsilçiləri Türkiyədə keçirilən beynəlxalq və ölkədaxili yarışlarda çıxış edirlər. Stolüstü tennis və atleti­ka yarışlarında artıq çoxlu uğurlarımız var. İdmanla verilən təlimlər vasitəsilə uşaqlarda tez bir zamanda diqqətin, göz kontaktının, hərəki qabiliyyətlərin, koordinasiyaların, təxəyyül və təfəkkür bacarıqlarının inkişafında müsbət nə­ticələr almaq mümkündür. Ona görə də valideynlərə tövsiyəmiz budur ki, autizmli uşaqların bərpa prosesində idmanla reabilitasiyasına xüsusi önəm versinlər.

Leyla QURBANOVA, “Xalq qəzeti”