“Sülh sazişində ciddi məsələlər var” deyəndə haylar nəyi nəzərdə tuturlar? 

Bakının sülh sazişinin mətninə sayca 10-cu təkliflər paketini İrəvana göndərməsinin üstündən 2 ay keçəndən sonra qarşı tərəf cavab verib. Bu barədə Ermənistan xarici işlər nazirinin müavini Vahan Kostanyan deyib. Yəni, rəsmi İrəvan sülh müqaviləsi üzrə 10-cu paketini Azərbaycana təqdim edib. 

İki gün əvvəl Çexiya pay­taxtında keçirilən “GLOBSEC” forumu çərçivəsində Ermənis­tan xarici işlər nazirinin müa­vini Vahan Kostanyan panel müzakirələrdəki çıxışında rəs­mi İrəvanın yürütdüyü xari­ci siyasətdən də bəhs edib. O bu kontekstdə Ermənistanın suverenliyinin, sərhədlərinin qorunmasına yönəlmiş diversi­fikasiyanın vacibliyini vurğu­layıb. Bu zaman, o, sülh sazi­şinin mətnində nələri nəzərdə tutduqlarına aydınlıq gətirmək əvəzinə, Ermənistanla Aİ-yə üzv dövlətlər arasında forma­laşmış fəal siyasi dialoqun, “möhkəm əsaslara söykənən” əməkdaşlığın əhəmiyyətindən danışıb, hətta, bu tərəfdaşlığın dərinləşdirilməsi üçün vacib perspektivlərin mövcudluğunu önə çəkib. Nazir müavini Aİ-nin Ermənistandakı müşahidə missiyasının “regionda təh­lükəsizlik və sabitliyin təmin edilməsində rolunu” da xüsusi olaraq qeyd edib. 

* * * 

Kostanyandan fərqli ola­raq, baş nazır Paşinyan dörd gün əvvəlki mətbuat konf­ransında Ermənistanın Azər­baycana sülh sazişi ilə bağlı yeni təklifləri təqdim etdiyini və layihədə 17 maddənin yer aldığını açıqlayıb. Onun dedi­yinə görə, maddələrdən 13-ü, o cümlədən müqavilənin pream­bula hissəsi tam razılaşdırılıb. Nikol Paşinyanın “Azərbay­canla sülh müqaviləsinin ye­kun variantında 17 maddədən 13-ü razılaşdırılıb və biz ra­zılaşdırılmış bəndlər əsasında sülh müqaviləsini imzalaya bilərik” sözləri o deməkdir ki, Ermənistan konstitusiyasının Azərbaycana qarşı ərazi iddia­sını əks etdirən müddəa məhz razılaşdırılmayan məsələlər içərisindədir. Doğrudur, Paşin­yan bu dəyişikliyi zəruri saydı­ğını bildirir, amma bunu gələ­cəkdə həll etməyə üstünlük verir. Halbuki Prezident İlham Əliyev konstitusiya dəyişikli­yini sülh sazişinin imzalanma­sı üçün əsas şərt kimi irəli sü­rüb və Bakının bu mövqeyində heç bir dəyişiklik yoxdur.

Möhkəm sülhün əldə olun­masından ötrü Bakının irəli sürdüyü tələblər barədə susma­ğa üstünlük verən baş nazir sa­zişin imzalanmasından sonrakı dövrdən danışmağa başlayıb. Hətta iki ölkə arasında diplo­matik münasibətlərin qurul­masının nəzərdə tutulduğunu “müjdələyən” Paşinyan bunun bütün digər məsələlərin müza­kirəsi üçün əlavə platformaya çevriləcəyini söyləyib.

“Ermənistan hakimiyyəti ən müxtəlif yollarla sülh sazişinin imzalanmasını uzat­mağa çalışır. Artıq sayca onuncu təkliflər paketi o deməkdir ki, sülh müqaviləsinin bağlanmasının vaxtı çatıb. Baxmayaraq ki, sazişin mətnində bir neçə maddə öz həllini tapmayıb”. Bunu “XQ”yə açıqlamasında Qərbi Kaspi Universitetinin professoru, politoloq Fikrət Sadıxov bildirdi və rəs­mi İrəvanın dedikləri məsələlərlə bağlı sülh paketinə nələrisə daxil etdiyinə əmin olduğunu dilə gətirdi: “Amma bu, müm­kün deyil. Necə yəni öz həllini gözləyən məsələlər var? Bunlar çox ciddi suallardır. Ermənistan konstitusiyasında Azərbayca­na qarşı ərazi iddialarının əks olunduğu müddəaları mütləq çıxarmalıdır. İndi ol­masa da, qarşıdakı mərhələdə Zəngəzur dəhlizinin açılması həll olunmalıdır. Digər məsələlər də var”.

İrəvanın sülh danışıqları üzərində manipulyasiyaya davam etdiyini nəzərə çatdıran tanınmış politoloq onun Avropa İttifaqının müşahidə missiyasının əhəmiy­yətini qabartmağa başlamasının da təsadüfi olmadığına diqqət çəkdi: “Azərbaycan lap başdan bu missiyanı bölgə üçün lazımsız qurum kimi qəbul edib. Bu missiyanın nəyi qoruduğu, nələri müşahidə etdiyi bugünə­dək qaranlıq qalıb. Əlbəttə, həmin kontin­gentin istefada olan jandarm və hərbçilər, yəni xüsusi xidmət orqanlarının potensial agentləri olmaları hamıya bəllidir. Onla­rın sərhəd zonasında məxfi məlumatlar toplamaqla məşğul olmaları da müzakirə edilən mövzulardandır. Nəhayət, Paşinyan da anlayır ki, Ermənistanı Aİ-yə, yaxud NATO-ya qəbul edən yoxdur. Bu məsələlər gündəlikdə durmur. Həmin təşkilatların Azərbaycana qarşı qərəzli mövqedən çıxış etdikləri də hamıya yaxşı məlumdur. Əslin­də, bütün bunlar Paşinyanın sülhdənqaçma siyasətinin atributlarıdır”. 

* * * 

Kostanyanın Praqadakı çıxışına qa­yıdaraq onu da qeyd etməyi zəruri sayı­rıq ki, Ermənistan hökuməti tərəfindən hazırlanmış “Sülh yollarının kəsişməsi” proqramı, guya, onun regional kommu­nikasiyaları açmağa hazır olduğunu təs­diqləməsi hayların növbəti “feyk-gedi­şidir”. Paşinyanın kommunikasiyaların qarşılıqlı şəkildə, suverenlik, yurisdiksiya və bərabərlik prinsiplərinə əsaslanaraq işə salınması barədə söylədikləri də siyasi saxtakarlıq və vaxt qazanmaq “nömrələ­rinin” davamıdır. 

Nazir müavininin çıxışında Aİ-nin mülki müşahidə missiyası barədə dedikləri isə heç bir halda rəsmi Bakının mövqeyi ilə üst-üstə düşə bilməz. Azərbaycan Pre­zidenti İlham Əliyevin köməkçisi Hikmət Hacıyev Amerikanın “Politico” nəşrinə müsahibəsində bu mövzu ilə bağlı bir­mənalı olaraq bildirib ki, Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhədlərin delimi­tasiyası və demarkasiyası üzrə hökumət komissiyalarının birgə işinə dair sənədin imzalanması “Avropa İttifaqı missiyasının Ermənistandan çıxarılması üçün kifayət qədər əsas verir”. Yəni, Aİ-nin şübhəli fəaliyyətə malik mülki missiyası iki ölkə arasında sərhəd razılaşmalarına yardım göstərmək deyil, yalnız maneçilik törədə bilər. 

Hökumətlərarası komissiyanın vasitə­çisiz, birbaşa və gərgin birgə işinin müsbət nəticəsi kimi avqustun 30-da Azərbaycan və Ermənistan arasında imzalanan vacib sazişi göstərmək olar. Həmin sənədi bu­günlərdə hər iki tərəfin eyni vaxtda dərc edəcəyi gözlənilir. 

Oxuculara xatırladaq ki, avqustun 30-da imzalanmış “Komissiyaların birgə fəaliyyəti haqqında Əsasnamə” hazırda Azərbaycan və Ermənistanda dövlətdaxili prosedurlardan keçirilmə mərhələsindədir. 

Hər şeydən göründüyü kimi, sülh müqaviləsinin imzalanmasını uzatmağa çalışan Ermənistan öz tarixinin ciddi sı­naq dövrünü, ən keşməkeşli günlərini ya­şamaqdadır. İndi ölkə daxilində, eləcə də bütün sahələrdə dərin xaos, iqtidarla kütlə arasında inamsızlıq mühiti hökm sürür. 

Sülhdən qaça-qaça Bakıya 10-cu tək­liflər paketini göndərən Paşinyan iqtidarı­nı qarşıda sülhsüz və daha çətin günlərin, cəmiyyəti isə qarşıdurmaların gözlədiyini təxmin edə bilərik.

İmran BƏDİRXANLI
XQ