Cənubi Qafqaz regionunda sülh və əmin-amanlığa, təhlükəsizliyə hər za­man təhdid olan, xarici havadarları tərəfindən dəstəklənərək regionda onla­rın maraqlarını təmin etmək məqsədilə vaxtaşırı destruktiv addımlar atan Ermənistanın təxribatlar seriyası davam edir. Ölkənin əvvəlki iqtidarları Qarabağda başlatdıqları separatçılıq əməllərində və Azərbaycan torpaqları­nın işğal olunması məsələsində ilk vaxtlar SSRİ rəhbərliyinə, sonra isə ermə­nipərəst Boris Yeltsin hökumətinə güvənirdilər. Hayların digər “istinadgahı” Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı adlanan hərbi-siyasi qurum idi.

İkinci Qarabağ müharibəsində məğ­lubiyyətinə, xüsusilə ordumuzun ötən il uğurla həyata keçirdiyi lokal xarakterli antiterror tədbirlərinə görə Moskvanı suçlu görən rəsmi İrəvan hazırda üzünü Qərbə çevirmiş durumdadır. Rusiyanın rəhbərli­yi altında keçirilən bütün tədbirləri boykot edən, KTMT-ni maliyyələşdirməyəcəyini bildirən Ermənistan hökumətinin üzvləri, Paşinyan başda olmaqla Avropa ölkələ­rində tez-tez peyda olurlar. Nikol Avropa şəhərlərində keçirilən bir tədbiri belə qa­çırmır. Bu yaxınlarda isə o, Almaniyaya gedərək UEFA Avropa Çempionatının fi­nal oyununu izləmiş, Berlin küçələrində velosiped sürmüş, insanlarla şəkil çəkdir­miş, həyat yoldaşı ilə alış-veriş etmiş və muzeyə bilet almaq üçün növbəyə durmuş­du. O, bununla özünün də avropalılardan biri olduğunu nümayiş etdirməyə və onla­rın rəğbətini qazanmağa çalışmışdır.

Ancaq Paşinyanın və iqtidarının əməl­ləri onların gerçəkdən sivil, mədəni, sül­hpərvər olduqlarını ciddi şəkildə şübhə al­tına alır. Bu yaxınlarda Ermənistanda ABŞ ilə birgə hərbi təlimlər keçirilib. Fransa Ermənistanı öldürücü silahlarla təchiz edir. Avropa İttifaqı tərəfindən isə Avropa Sülh Fondu adlanan təşkilatın xətti ilə Hayasta­na ilkin mərhələdə 10 milyon avro dəyə­rində hərbi yardım göstərilib. Bütün bunlar heç də bölgədə sülhə xidmət etmir. Əksinə, Azərbaycan Müdafiə Nazirliyinin iyulun 25-də yaydığı bəyanatda qeyd edildiyi kimi, işğalçı Ermənistanı təxribatlar törət­məyə həvəsləndirir və Azərbaycana qarşı növbəti müharibəyə hazırlaşdırılmasına dəlalət edir.

Onu da bildirək ki, Ermənistan tərə­findən bu kimi təxribatların törədilməsi birinci hal deyil və davamlı xarakter da­şıyır. Növbəti təxribat iyulun 28-də baş verib. Həmin gün saat 17:40 radələrində Ermənistan silahlı qüvvələrinə məxsus kvadrokopter ordumuzun Laçın rayonu istiqamətində yerləşən mövqeləri üzərində kəşfiyyat uçuşları həyata keçirməyə cəhd göstərib. Müdafiə Nazirliyinin mətbuat xidməti iyulun 29-da yaydığı məlumatda bildirib ki, bölmələrimizin sayıqlığı nəti­cəsində aşkar olunan növbəti pilotsuz uçuş aparatının fəaliyyətinə xüsusi texniki va­sitələrlə müdaxilə edilib və ərazidən uzaq­laşdırılıb.

Bütün bunlar bölgədə yeni gərgin­lik ocağının yaradılmasına aşkar cəhdlər edildiyini ortaya qoyur. Maraqlıdır ki, bu proseslər sülh müqaviləsi üzrə danışıqla­rın aparıldığı bir zamanda baş verir. Rəsmi İrəvan bir tərəfdən sülhdə maraqlı oldu­ğunu bəyan edir, digər tərəfədən isə şərti sərhəddə təxribatlar törədir. Bu isə onun sülhdə səmimi olmadığını aşkar surətdə ortaya qoyur. Əslində, İrəvan sülh sazi­şi üzrə təkliflərə cavab vermək əvəzinə, destruktiv əməllərlə məşğul olur. Azər­baycanın xoş məram nümayiş etdirərək BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasına – COP29-a Ermənis­tanı da dəvət etməsi fonunda İrəvanın bu kimi addımları onun dəyişməz mahiyyə­tinin göstəricisidir. Bəs son vaxtlar İrəvan şərti sərhəddə təxribatlar törətməklə nəyə nail olmaq istəyir? Mövzu üzrə fikirlərini öyrəndiyimiz Azərbaycan Ordusunun sabiq korpus komandiri, ehtiyatda olan polkovnik Şair Ramaldanov bildirdi ki, son vaxtlar Ermənistanda gedən proseslər regionda təhlükəsizliyə təhdid yarada bilə­cək şəkildə inkişaf edir. Onun sözlərinə görə, Ermənistanın sürətlə silahlanması və bu silahlanmanın, açıq-aydın, nüma­yişkəranə şəkildə həyata keçirilməsi ölkə daxilindəki revanşist qüvvələri ruhlandırır. Hərbi ekspert qeyd etdi ki, adətən, ölkələ­rin silahlanma prosesi onun hərbi potensi­alına aid olduğundan qapalı şəkildə həyata keçirilir. Ermənistan rəhbərliyi isə bütün kontraktları media önündə imzalayır. On­lar bununla “biz silahlanırıq” mesajını ötürməyə çalışırlar. Eyni zamanda, Hayas­tan hərbi-siyasi rəhbərliyi havadarlarının maraqlarını təmin etmək məqsədilə böl­gədə sabitliyə deyil, gərginliyə səbəb olan addımlar atır: “Onların sülh müqaviləsinin imzalanmasına “bir addım irəli, iki addım geri” prinsipi ilə yanaşması, sazişin imza­lanmasına yaxın olduğumuz dövrdə şərti sərhəddə təxribatların törədilməsi digər proseslərin davamı kimi də qiymətləndi­rilə bilər. Əgər Ermənistan silahlanırsa, yaxud onu silahlandırırlarsa, deməli, bura­da hansısa məqsəd var. Həmin məqsəd heç də regionda sabitliyə xidmət etmir. Onlar şərti sərhəddə təxribatlar törətməklə, və­ziyyəti gərginləşdirməklə, kvadrokop­terləri havaya qaldırıb kəşfiyyat uçuşları aparmaqla bir daha Azərbaycanı adekvat addımlar atmağa vadar edirlər”.

Ş.Ramaldanov hesab edir ki, bunlar sırf İrəvanın özünün ortaya çıxardığı sse­nari və ya qərarlar deyil. Ermənistana ha­vadarlıq edən və regionda maraqları olan böyük dövlətlərin ssenari və qərarlarıdır. Regionda bütün proseslər “3+3” forma­tında həll olunmalıdır. Ancaq Ermənistana havadarlıq edən Fransa, Avropa İttifaqının bəzi digər ölkələri və ABŞ bölgədə öz ma­raqlarını təmin etmək üçün Ermənistanı si­lahlandırırlar. Hazırda törədilən təxribatlar da həmin ssenari əsasındadır.

Müsahibimiz qeyd etdi ki, Ermənistan­da Aİ-nin mülki müşahidə missiyası adı altında yerləşdirilmiş yarımhərbi qrupun üzvlərinin sayı artır. Missiya sülh adı altın­da orada kəşfiyyat xarakterli işlər həyata keçirir, erməni cəmiyyətini Rusiyaya qarşı qaldırmağa xidmət edir. Bu çərçivədə ABŞ ilə bir-birinin ardınca keçirilən hərbi təlim­lər də diqqəti cəlb edir. Biz həmin təlimlə­rin Azərbaycanla şərti sərhəddə gərginliyi artırdığının şahidi oluruq.

Hərbi ekspert düşünür ki, proseslər sırf Azərbaycana qarşı yönəlməyib. Ölkəmiz burada birinci hədəf kimi nəzərdə tutulma­yıb. Ancaq buna baxmayaraq, vəziyyətin gərginləşməsi regionda ümumi təhlükəsiz­liyə xələl gətirir. Müxtəlif qüvvələr bölgə­də yeni münaqişə ocaqları alovlandırmağa çalışırlar. Belə olan təqdirdə baş verənlər “3+3” formatı üzrə bölgənin bütün ölkələ­rinə mənfi təsir göstərəcək. Azərbaycan və Ermənistan arasında mövcud vəziyyəti nəzərə alaraq situasiyanı gərginləşdirən qüvvələr ikili standartlar siyasətini işə salacaq, özlərinin maraqlarına uyğun qət­namələr qəbul edəcəklər. Bu qətnamələr əsasında Ermənistana havadarlıq edən ölkələr burada öz maraqlarını təmin etmək üçün hüquqi baza yaratmağa çalışacaqlar. Ermənistanın bu mövqeyi və gedən pro­seslər isə təhlükə yaradır: “Ona görə də düşünürəm ki, İrəvanın tutduğu mövqe nə erməni xalqına, nə də ölkənin maraqlarına xidmət edir. Paşinyan hökuməti isə nüfu­zunu itirmiş iqtidar kimi özünü qorumaq üçün havadarları tərəfindən hansısa zə­manətlər alıb”.

Onu da qeyd edək ki, bu gün Türkiyə ilə Ermənistan arasında normallaşma pro­sesi üzrə xüsusi nümayəndələr – Sərdar Kılıç və Ruben Rubinyan Türkiyə–Er­mənistan sərhədində danışıqların beşinci raundunu keçirəcək. Bu barədə türkiyəli jurnalist Sena Alkan məlumat yayıb. Er­mənistan xarici işlər nazirliyi də Türkiyə ilə Ermənistan arasında normallaşma pro­sesi üzrə xüsusi nümayəndələrin görüşə­cəyini təsdiqləyib. Hayastan xarici siyasət idarəsinin sözçüsü “X” hesabında bildirib ki, iyulun 30-da Ermənistan–Türkiyə sər­hədində xüsusi nümayəndələrin beşinci görüşü olacaq. İrəvanın bir tərəfdən Azər­baycanla şərti sərhəddə vəziyyəti gərgin­ləşdirib, digər tərəfdən ölkəmizin ən yaxın müttəfiqi ilə danışıqlar aparması görüntüsü yaratması da Hayastan rəhbərliyinin siyasi riyakarlığından xəbər verir. Azərbaycanla münasibətlər normallaşmadan Türkiyə ilə hansısa sahədə danışıqlarda nəticə əldə ediləcəyi ciddi şəkildə sual altındadır. Rəs­mi İrəvan bunu anlamalı və bütövlükdə, re­gionda sülh və sabitlik naminə konstruktiv yanaşma ortaya qoymalıdır.

Səxavət HƏMİD
XQ