Erməni siyasi industriyası və O'Braynın Bakı səfəri

Ermənistanın siyasi industriyasında ABŞ Dövlət katibinin müavini Ceyms O'Braynın ölkəmizə səfəri məsələsində xüsusi ajiotaj yaranıb. Erməni politoloqlar və ekspertlər səfərin əhəmiyyətini Dövlət Departamentinin rəhbəri Antoni Blinkenin Prezident İlham Əliyevə bir müddət əvvəlki zəngi ilə əsaslandırmağa çalışıb, müəyyən paralellər aparsalar da, çıxardıqları bir başlıca nəticə var: Guya, Bakı sülh istəmir, Vaşinqton onu razı salmağa çalışır. Daha bir nəticə barədə isə yazımızın sonunda söz açacağıq. 

Qeyd edək ki, O'Braynın Bakı səfəri müstəvisində erməni siyasilərin ortaya atdıqları bir sıra başqa məqamlar da var. Onlardan söz açmazdan əvvəl xatırladaq ki, Blinkenin köməkçisi iyunun 11-13-də İrəvanda səfərdə olmuşdu. Həmin vaxt belə təsəvvür formalaşmışdı ki, Birləşmiş Ştatlar Ermənistanın tərəfindədir. Hər halda, ortaya atılmış mülahizələr bunu deməyə əsas verirdi. Digər yandan, cə­nab O'Braynın özü də ayrı-ayrı açıqla­maları ilə buna dair oturuşmuş qənaət yaratmışdı. 

Bəli, hazırda erməni politoloq və ana­litiklər belə rəyə gəlirlər ki, guya, Vaşinq­ton Bakının tərəfindədir. Daha doğrusu, onlar bunu söyləmək üçün müəyyən te­zislər qondarırlar. Mövcud fonda ABŞ-nin regiondakı əsl müttəfiqinin Ermənistan deyil, məhz Azərbaycan olduğuna dair görüntü var. Belə bir görüntü iki cəhət­dən “faydalı” ola bilər. Birincisi, Rusiyanı qıcıqlandırmaq, onu Azərbaycana qarşı qoymaq. İkincisi isə Ağ Evin sülh missi­yası kimi təsir bağışlayan təşəbbüsünü heçə endirmək, onun tərəfsizliyini şüb-hələndirmək. 

Haqqında söz açdığımız ikinci məqam xüsusunda bir məsələyə diqqət yetirək. Məlum olduğu kimi, ABŞ-nin Avropa Komandanlığı Silahlı Qüvvələr Günü münasibəti ilə Azərbaycanı təbrik edib. Təbrikdə bildirilib: “Silahlı Qüvvələr Gününüz mübarək, Azərbaycan. Biz re­gional sabitliyə və güclü tərəfdaşlığımıza verdiyiniz hərbi töhfələri alqışlayırıq”.

Erməni siyasilər C.O'Braynın Bakı səfəri ərəfəsində belə bir mesajın səs­lənməsini ABŞ-nin Azərbaycana yönələn təəssübkeşliyi kimi qiymətləndirirlər. On­lar, hətta, bildirirlər ki, erməniləri məhv edən, Qarabağı ermənisizləşdirən Azər­baycan Ordusuna təbrik jesti Vaşinqto­nun regiondakı müttəfiqinin, əslində, kim olduğunun aşkar sübutudur. 

Bir sözlə, erməni siyasi industriyasın­da isterik durum yaşanır və bu durum, bir qayda olaraq, rəsmi İrəvan tərəfindən dəstəklənir, ya da onun gələcək siyasə­tinə təsir göstərir. Prinsip etibarilə isə Er­mənistan rəhbərliyinin konstruktivlikdən uzaq mövqe tutması reallığını doğurur. Ötən illərin təcrübəsi də bunu söyləməyə əsas verir. 

Ermənistanın politoloq-ekspert ca­meəsində revanşist-şovinistlər də var ki, onlar C.O'Braynın Bakı səfəri məsələ­sində ayrıca ajiotaj qaldırırlar. Əlbəttə, dövlət katibi köməkçisinin açıqlamaları da bu durumun formalaşmasına az təsir göstərmir. Çünki, o, Azərbaycan – Ermə­nistan sülhünün anti-Rusiya təmayülünü qabardır. Rəsminin sözlərindən gəlinən qənaət budur ki, barış sazişinin imzalan­ması və bundan sonra yaranacaq durum Kremlin Cənubi Qafqazdan sıxışdırılma­sına xidmət etməlidir, onun nüfuzunu sar­sıtmalıdır. 

Göründüyü kimi, Birləşmiş Ştatlar Bakı – İrəvan anlaşmasını geosiya­si rəqabət fonunda görür, ya da, necə deyərlər, C.O'Brayn barıtı çox edir. Nəzərə alaq ki, bu şəxs ABŞ-ın xarici siyasətinin son dövrlərdəki maksimalist obrazının təmsilçisi qismində davranma­ğı xoşlayır. O obraz ki, heç də həmişə sa­bit qalmır, vəziyyətə görə dəyişir. Deməli, hər şey Azərbaycanın prinsiplərinə sa­diqliyindən asılıdır. Ölkəmizin isə mövqe­yi dönməzdir. 

ABŞ Dövlət katibinin müavini bildirir ki, sülh müqaviləsinin olmaması Mərkəzi Asiyadan Avropaya ticarət yolunun tikin­tisi layihəsinə maneçilik yaradır. Bu mar­şrut isə Rusiyadan yan keçərək alterna­tiv plana çevrilməlidir. Mövcud məqamı daha çox rəsmi İrəvana yaxın siyasilər qabardırlar. Onların fikrincə, Azərbaycan Ermənistanla müqavilə imzalamamaqla mühüm əhəmiyyət kəsb edən geosiya­si layihəni pozur. Bu cür mövqe tutanlar məsələni Bakının İrəvan tərəfindən irəli sürülmüş şərtlərə razı salınması mən­tiqini əsas götürürlər. Ümidləri də odur ki, C.O'Brayn, necə deyərlər, Azərbaycan rəhbərliyini, bir növ, yola gətirmək missi­yasını gerçəkləşdirməyi bacaracaq... 

Diqqət yetirsək, Ermənistan rəsmiləri son günlər ölkələrinin Azərbaycanla sülh müqaviləsini imzalamağa hazır olduğunu daha tez-tez vurğulamağa başlayıblar. Şübhəsiz ki, belə deyimlər C.O'Braynın Bakı səfərinə hesablanmış siyasi gediş­lərdir. Təxminən belə: baxın, biz konst­ruktivik, sülhpərvərik. Belə ritorikanın se­çilməsi, üstəlik, departament rəsmisinin yeni dəhliz açıqlamaları fonunda, istər-istəməz, diqqəti əsas məsələdən yayın­dırır. Əsas məsələ isə budur: Naxçıvana yol necə olacaq? Mövzu sülh prosesinin ən başlıca seqmentidir. Amma Ermənis­tan rəhbərliyi də, elə C.O'Braynın özü də bu siyasi preambulanın üzərindən tam sükutla keçir. 

Hazırkı durum belədir ki, Azərbaycan Naxçıvana yolun “Azərbaycandan Azər­baycana yol” məntiqinə əsaslanmasını vacib sayır. Yəni, yolda heç bir gömrük və sərhəd nəzarəti olmasın. Bu status, faktiki olaraq, “Zəngəzur dəhlizi” təşəb­büsünün reallaşmasıdır. O dəhlizin ki, Orta dəhliz ideyasının ayrılmaz tərkib hissəsidir. Ancaq Ermənistan rəhbərliyi fərqli mövqedədir. Baş nazir Nikol Paşin­yan və tərəfdarları “Dünyanın kəsişməsi” avantürasına söykənirlər. Onlar qlobal nəqliyyat habında Ermənistanı mərkəzi qüvvə olaraq təqdim edirlər. Belə təq­dimat ona görə yolverilməzdir ki, onun həyata keçməsi İrəvanı nəhəng kommu­nikasiya qovşağının aparıcı fiquruna çe­virəcək. Elə bir fiqura ki, hər zaman yeni iddialar irəli sürməyə girişməyəcəyinə dair heç bir təminat yoxdur. Təminatın olmaması isə risk yaradır. Hazırda barə­sində söz açılan sülh mühitini də şübhə altına alır. 

Deməli, Ermənistan daha çox səmi­miyyət göstərməlidir. Otuz il ərzində etdiyi vandallıqların təkrarlanmayacağına dair mövqe ortaya qoymalıdır. Azərbaycan rəhbərliyi, şəxsən Prezident İlham Əliyev heç də əbəs yerə bildirmir ki, Ermənista­nın konstitusiyası dəyişilməlidir. Bir halda ki, ölkənin ana qanununda Azərbaycana və Türkiyəyə qarşı ərazi iddiaları var, o zaman İrəvanın gələcəkdə üstün mövqe tutacağı qlobal nəqliyyat habı ilə qonşu­larını şantaja məruz qoyması, hansısa tələblər irəli sürməsi, o cümlədən ərazilər istəməsi mümkündür. Yaxud da, sadəcə olaraq, həmin yolu iflic hala sala bilər. Uzaq olmayan tarixdə belə acı yaşantı­lar olub. Yada salaq ki, bir vaxtlar erməni millətçiləri Bakı – Naxçıvan qatarını daşa basırdılar... 

Deməli, Naxçıvana yol, böyük anlam­da götürsək, Orta dəhlizin tərkib hissəsi sayılan “Zəngəzur dəhlizi” tam təhlükəsiz şəraitdə, yəni erməni amilinin təsiri olma­dan çalışmalıdır. Hərçənd, Ermənistan layihədən fayda götürə bilər ki, bununla bağlı ölkəmizin rəhbərliyinin qəti mövqe­yi var. Eyni zamanda, sadaladıqlarımız məqamlar fonunda onu da bildirməliyik ki, Ermənistan rəhbərliyi ölkənin ərazi bütövlüyü və suverenliyi məntiqinə söy­kənir, spekulyasiyaya yol verir. İrəvan bununla sülhdən yayınmaq, qeyri-müəy­yənliyi davam etdirmək yolunu tutur. Pa­şinyan administrasiyasının təmsilçiləri, eləcə də onlara yaxın siyasi çevrələr elə düşünürlər ki, ABŞ onlar üçün sərfəli və­ziyyət yaradacaq. 

Bu yerdə haqqında yazımızın sonun­da söz açacağımız məqama keçid alaq. C.O'Braynın Bakı səfəri fonunda Ermə­nistan cəmiyyətindəki ajiotajın motivləri­nin təhlili göstərir ki, rəsmi İrəvan, ümu­miyyətlə, sülhdə maraqlı deyil. Paşinyan və komandası sülhün imitasiyası ilə məş­ğuldur. Erməni iqtidarı imitativ davranış­la, əslində, Vaşinqtonu şantaj edir. Nikol və tərəfdarları yaxşı anlayırlar ki, Birləş­miş Ştatlar anti-Rusiya ritorikasına köklə­nib və Kremlin Cənubi Qafqazdakı ma­raqlarını sarsıtmaq niyyətindədir. Buna görə də ölkələrini mövcud platformadakı mühüm aktor kimi göstərirlər. Məqsədləri budur ki, Azərbaycan mövqeyindən geri çəkilsin. Daha doğrusu, sülh müqavilə­si ölkəmizin prinsiplərindən daşınması fonunda ərsəyə gəlsin. Əlbəttə, Bakının nədəsə geri çəkilməsi İrəvanın başqa id­dialara düşməsinə şərait yaradacaq. Ona görə də Azərbaycan rəhbərliyi öz mövqe­yində qalacaq. Yəni, sülh müqaviləsi im­zalanacaqsa, bu, ölkəmizin diktə etdiyi şərtlərlə olacaq. Vəssalam!

Ə.CAHANGİROĞLU
XQ