Ermənistanla Azərbaycan arasında sülhün əldə olunması istiqamətində irəliləyişlərin qeydə alınması, o cümlədən, iki ölkənin delimitasiya və demarkasiya məsələsində müəyyən razılığa gəlməsi Hayastan daxilində baş nazir Nikol Paşinyana qarşı olan qüvvələrin də aktivləşməsinə səbəb olub. Ermənistanı 20 il ərzində çapıb-talayan Koçaryan-Sarkisyan cütlüyü tərəfdarlarından, Paşinyanın işdən çıxardığı keçmiş məmurlardan və digər müxalif qüvvələrdən ibarət olan bu dəstədə cəmləşənlər proseslərdən öz mənafeləri üçün istifadə etməyə çalışırlar. Onlar nəyin bahasına olursa-olsun ölkədə vəziyyəti gərginləşdirmək, xaos yaratmaq və nəticədə hakimiyyətə yiyələnmək istəyirlər.

Hayların, necə deyərlər, be­yinlərinin yuyulmasında müstəsna rola malik olan, onları “dənizdən dənizə böyük Ermənistan” mifi ilə zəhərləyən, iki xalq arasında ədavəti hər zaman qızışdıran er­məni apostol kilsəsi də xislətinə sadiq qalaraq, revanşistlərə dəstək verənlərin önündə qərar tutub. Kilsə ilə Ermənistan hakimiyyəti arasında münasibətlər, yumşaq desək, soyuqdur.

Aprelin 24-də qeyd edilən qondarma erməni soyqırımının ildönümü ilə bağlı bütün ermənilərin katolikosu II Qareginin müraciətində də bu soyuqluğun izlərini görmək mümkün idi. Müraciətdə erməni xalqının yeni ekzistensial (ekzistensia­lizm – mövcudluq, varlıq deməkdir–S.H.) təhdidlərlə və ciddi təhlükəsizlik prob­lemləri ilə üz-üzə olduğu bildirilirdi. Qeyd edilirdi ki, Ermənistanın sərhədyanı əra­zilərində çətin vəziyyət yaranıb. Kato­likos müraciətində “buna baxmayaraq, erməni xalqı öz qəhrəmanlıq keçmişi və mübarizə əzmi ilə güclüdür” – demək­lə açıq-aşkar revanşist əməllərə haqq qazandırmışdı. O, Paşinyan iqtidarını nəzərdə tutaraq, erməni xalqını “milli mənafelərə zidd olan dağıdıcı təzahürlə­ri aradan qaldırmağa, eləcə də mövcud çətin vəziyyətdən çıxış yolu tapmaq və qalibiyyətli gələcək yaratmaq üçün” birgə səylər göstərməyə çağırmışdı.

Kilsə sərhədyanı ərazilərdə əhalinin qızışdırılmasında da xüsusi rol oynayır. Aydın görünür ki, Tavuş vilayətindəki lokal, xaotik aksiyalar kilsənin iqamət­gahından – Eçmiədzindən körüklənir. Aksiyaların əsas təşkilatçısı da kilsənin Tavuş vilayəti üzrə yeparxiyasının rəh­bəri Baqrat Qalstanyandır. O, mitinqlərdə hakimiyyətin ünvanına kəskin tənqid­lər səsləndirir, Nikol Paşinyanı “erməni xalqının bəlalarının baiskarı” adlandırır. Ancaq Paşinyanın tərəfdarları da tənqid­lər qarşısında susub dayanmırlar. Onlar da öz növbələrində yeparxiya rəhbərini qarşıdurma yaratmaqda, ölkədə sabit­liyi pozmaqda ittiham edirlər. Paşinyan özü isə bir neçə gün öncə parlamentdə çıxışı zamanı Qalstanyanı nəzərdə tuta­raq deyib ki, hansısa keşiş “Voskepar”da (haylar Yuxarı Əskiparanı belə adlandı­rırlar–S.H.) şou düzənləyib.

Ermənistanda populyar olan “Baq­ramyan 26” teleqram kanalında yerləş­dirilmiş “Kilsəni dağıtmaq və katolikos olmaq” sərlövhəli yazıda bildirilir ki, ka­tolikos olmaq ambisiyalarına malik yepis­kop Baqrat ölkədə qeyri-sabitlik toxumu səpmək cəhdlərini davam etdirir. Tez-tez görüşlər keçirməsi isə onun sakitləşmə­diyini açıq şəkildə göstərir. Kilsə dairələ­rində narsist (özünə vurğun) kimi tanınan Baqrat yüksək rütbəli bir polis zabitinin ona “yerini göstərməsindən” və yolu bağlamaq kimi qanunsuz hərəkətlərə yol verməməsinə dair xəbərdarlıq alandan sonra özünü yığışdırmağa çalışır. Bildiri­lir ki, Tavuşun dörd kəndinin (?) sakinlə­rinin problemləri yepiskop üçün maraqlı deyil və o, “öz oyununu” oynayır: “Tavuş yeparxiyasının rəhbəri yaxın ətrafına bil­dirib ki, hərəkat uğursuzluğa düçar olsa belə, bu avantürada iştirak etməklə gələ­cək katolikos seçkilərində iştirak etmək üçün “bal” qazanacaq. Baqratın ambi­siyaları çoxlarına məlumdur. O, 2018-ci ildə II Qareginlə bağlı aparılan nüfuzdan salma kampaniyasının “kölgə lideri” idi. Həmin kampaniya mövcud hakimiyyətin dəstəyinin olmaması və kilsə işlərinin kil­sə daxilində həll edilməli olduğu mesajı səbəbindən uğursuz oldu. 2021-ci ildə isə Koçaryanın adamları Baqratı əmin etdilər ki, əgər o, qalib gəlməkdə onlara kömək etsə, katolikos olacaq. Ancaq bu da fayda vermədi. İndi isə o, xaos yay­maq üçün üçüncü cəhdini edir, amma bu dəfə Tavuşda. Kilsə ətrafında sosial şə­bəkələrdə mövcud olan mənfi əhval-ru­hiyyəni də nəzərə alaraq deməliyik ki, yepiskoplar arasında yaşanan bu qey­ri-sağlam, dağıdıcı proses dayandırılmalı və Baqrat yeparxiyanın rəhbəri vəzifə­sindən uzaqlaşdırılmalıdır. Əks-təqdirdə onun əməllərindən həm dövlətə, həm də kilsəyə ciddi ziyan dəyəcək”.

Yazıda qeyd olunur ki, katolikos II Qaregin vaxt itirmədən yepiskopla gö­rüşməli, ya onun erməni xalqını məhv etməyə yönəlmiş destruktiv kursunu da­yandırmalı, ya da taxtını könüllü olaraq Baqrata təhvil verməlidir. Hərçənd ki, ye­piskoplar ikinci varianta qarşıdırlar. Bildi­rilir ki, Baqratın erməni apostol kilsəsinin Kanadadakı yeparxiyasını necə xaraba qoyması hər kəsin yadındadır. Belə ki, o, ayrılan külli miqdarda ianələri mənimsə­miş, onun ABŞ-də yaşayan qardaşı isə həmin pullarla taksi xidməti yaratmışdı. Qeyd edilir ki, bu səbəbdən fırıldaqçı Baqratın heç bir şansı yoxdur. Onun pos­tundan uzaqlaşdırılması, sadəcə, zaman məsələsidir.

Bu arada hayların “Şirak” adlandırdı­ğı Şörəyel vilayətindəki yeparxiyanın rəh­bəri Mikael Acapaxyan Qazax rayonunun Xeyrımlı kəndinin yaxınlığında yerləşən Kirants kəndinə gəlib. O, “Nyus.am”ın müxbirinə müsahibəsində deyib ki, etiraz dalğasının bütün Ermənistana yayılaraq geniş vüsət alması üçün ilkin şərtlər var. “İtaətsizlik aksiyaları hər yerdə baş ver­məli, dalğa böyüməlidir. Nəticənin istədi­yimiz kimi olacağına ümid var. İnsanlar qərarlıdır” – deyən yepiskop faktiki ola­raq, əhalini hakimiyyət nümayəndələri ilə açıq qarşıdurmaya çağırıb.

Buna paralel olaraq, tarixin arxivinə gömülmüş qondarma “dqr”in keçmiş “dövlət naziri” Ruben Vardanyanla bağ­lı da Ermənistanda müəyyən proseslər cərəyan edir. Bir neçə gün öncə “CNN” telekanalında aparıcı Kristian Amanpu­run suallarını cavablandıran separatçının böyük oğlu Davidə bu dəfə “France 24” telekanalı, necə deyərlər, qucaq açıb. Müsahibə zamanı Vardanyanın, guya, aprelin 5-dən 25-dək Bakıdakı istintaq təcridxanasında aclıq aksiyası keçirdiyi, yalnız ailəsinin xahişindən sonra aksi­yanı dayandırmağa həvəssiz razılaşdığı bildirilib. Veriliş boyu Azərbaycanın ünva­nına böhtanlar səsləndirən D.Vardanyan Avropa ölkələrindən dəstək istəyib. De­yib ki, Avropanın səsi çox önəmlidir və di­gərləri bu məsələdə Fransaya qoşulma­lıdır. O, eyni zamanda, separatçı rejimin məhkəməsini gözləyən digər “qlavarları” ilə bağlı məsələni də gündəmə gətirib.

Göründüyü kimi, Ermənistan daxilin­də kilsə, revanşistlər Bakı–İrəvan mü­nasibətlərinin normallaşmasına əngəl törədir, xaricdən isə erməni lobbisi sax­lanılmış şəxslərlə bağlı ölkəmizə bey­nəlxalq təzyiq formalaşdırmağa çalışır. Bütün bunlara dair fikirlərini öyrəndi­yimiz Dövlət İdarəçilik Akademiyası­nın müşaviri, politoloq Zaur Məmmə­dov bildirdi ki, Ermənistan tərəfi son zamanlar Azərbaycanla münasibətlərə dair pozitiv addımlar atmaqdadır. Onun sözlərinə görə, 4 kəndin könüllü şəkildə ölkəmizə təhvil verilməsinə razılaşma bu­nun göstəricisi hesab oluna bilər. Polito­loq hesab edir ki, bütün bunlar özbaşına baş verməyib: “Ermənistan hakimiyyəti razılaşmaya getməyəcəyi təqdirdə onu nə gözlədiyini başa düşürdü. Paşinyan özü martın 18-də sərhəd bölgəsinə səfəri zamanı bildirmişdi ki, razılıq olmasa, hər­bi əməliyyatlar başlaya bilər. Əgər İrəvan Bakı ilə sülh müqaviləsi imzalanması­nı istəyirsə, təbii ki, qarşıya çıxan bü­tün çağırışları, o cümlədən delimitasiya məsələsini də həll etməlidir”.

Z.Məmmədov qeyd etdi ki, görünür, etiraza çıxanlar Azərbaycana onun öz kəndlərinin qaytarıldığını nəzərə almırlar: “Buna öz narazılıqlarını bildirənlər başa düşməlidirlər ki, onlar Ermənistan döv­lətçiliyinin gələcəyinə zərbə vururlar, onu sual altına alırlar. Yəni, bu gün Ermənis­tanın ərazisi 29,7 min kvadratkilometr­dirsə, revanşistlərin “səyləri” nəticəsində sabah həmin ərazinin nə qədər olacağı müzakirə mövzusuna çevrilə bilər. Odur ki, erməni cəmiyyəti də, diaspor və kil­sə də ölkələri üçün faydalı işlərlə məş­ğul olsalar, daha yaxşıdır. Onlar vaxtilə başladıqları separatçı hərəkatın nə ilə yekunlaşdığını yaddan çıxarmamalıdır­lar. Həmin keşişlər vaxtilə Azərbaycan ərazisinə necə daxil olduqlarını, bizdən torpaq istədiklərini də unutmamalıdırlar. Onların bu gün müqəddəs saydıqları və dini ayinlər yerinə yetirdikləri kilsələr, əs­lində, alban kilsəsinə məxsusdur”.

Politoloq bildirdi ki, bu iğtişaşlardan istifadə edənlərin məqsədləri məlumdur: “Onların siyasi məqsədi hakimiiyyətə gəlməkdir. Amma erməni cəmiyyəti on­lara “yox!” deyir. Onlar da başa düşürlər ki, Azərbaycanla danışıqlarda üzərlərinə götürdükləri bütün öhdəlikləri yerinə ye­tirməlidirlər. Bunun məsuliyyətindən qaç­maq üçün hələlik Paşinyana qarşı real addımlar atmırlar. Lakin qeyd etməliyik ki, hazırda erməni cəmiyyəti müxalifəti dəstəkləmir. Cəmiyyət seçkidə yeni Er­mənistanın qurulmasına səs verir. Paşin­yanın konstitusiyaya dəyişikliklər, dövlət rəmzləri ilə bağlı dedikləri, dörd kəndlə bağlı bəyanatı fonunda İrəvanda və bö­yük şəhərlərdə sakitliyin hökm sürməsi də bunu deməyə əsas verir”.

Müsahibimiz onu da bildirdi ki, vaxtilə Qarabağda separatçılıqla məşğul olan­lar indi öz əməllərinə görə cavab ver­məlidirlər. Onun sözlərinə görə, hazırda R.Vardanyanın pulu hesabına xarici piar şirkətləri, media qurumları onun təbliğa­tını aparır, “əzabkeş” obrazını yaradırlar. Bu, ölkəmizə qarşı aparılan informasiya savaşının tərkib hissəsidir. Görünür, Var­danyan düşünürdü ki, ona heç nə edə bil­məyəcəklər. Hesab edirdi ki, var-dövləti, pulları onun imdadına çatacaq. Ancaq Azərbaycan göstərdi ki, o, heç kimdir. Bu günədək heç bir görüşdə Vardan­yanla bağlı məsələnin qaldırılmaması, dünyanın ayrı-ayrı ölkələri tərəfindən bu məsələnin gündəmə gətirilməməsi göstə­rir ki, Azərbaycan bu məsələdə qanun çərçivəsində hərəkət edib və edəcəkdir. Eyni zamanda, getdikcə daha çox insan dərk edir ki, onunla bağlı məsələdə siyasi çalarlar yoxdur. Bu məsələdə Azərbayca­nı hədəfə almağın, informasiya təbliğatı aparmağın faydası olmayacaq.

Səxavət HƏMİD
XQ