NASA alimləri AT2024tvd hadisəsi ilə qalaktikaların təkamülü barədə yeni baxış bucağı təklif edirlər

Yerdən 600 milyon işıq ili uzaqlıqda yerləşən sakit bir kosmik ərazidə, Hubble Kosmik Teleskopu alimlərə çox nadir bir səhnəni müşahidə etmək imkanı verib. “AT2024tvd” adlandırılan bu hadisə bir superkütləvi qara dəliyin yaxınlığındakı ulduzu udması ilə baş verib və alimlərin fikrincə, qalaktikaların təkamülü haqqında təsəvvürlərimizi yenidən nəzərdən keçirməyə vadar edə bilər.

Qara dəliyin fövqəladə davranışı

Müşahidə edilən qara dəlik adi hallarda olduğu kimi qalaktikanın mərkəzində deyil, ondan təxminən 2600 işıq ili uzaqda yerləşir. Alimlər bildirirlər ki, bu fakt superkütləvi qara dəliklərin yalnız qalaktik mərkəzlərə bağlı olmadığına, onların kosmosda sərbəst şəkildə hərəkət edə biləcəyinə dair ilk real sübut ola bilər.

Hadisə zamanı ulduz qara dəliyə yaxınlaşdıqca onun güclü cazibə qüvvəsi ilə parçalanaraq dağılır. Ulduzun qalıqları milyonlarla dərəcə Selsiyə qədər qızır və bu, qalaktikanın narıncı fonuna qarşı parlayan mavi işıq şəklində müşahidə olunur. Bu fenomen alimlər tərəfindən "qabarma parçalanması hadisəsi" (TDE – Tidal Disruption Event) kimi təsnif edilir.

Səssiz bölgədə nəhəng partlayış

Hadisənin baş verdiyi ərazi isə elmi dairələrdə əlavə maraq doğurur: AT2024tvd sakit, qaranlıq və heç bir aktivlik əlaməti göstərməyən bir məkanda müşahidə edilib. Bu isə onu göstərir ki, belə hadisələr təkcə aktiv qalaktik nüvələrdə deyil, “sakit” kosmos sahələrində də baş verə bilər.

Əvvəlki kəşflərlə paralellər

Bu hadisə ilə yanaşı, daha əvvəl astronomlar 36 milyard Günəş kütləsində nəhəng bir qara dəlik də kəşf etmişdilər. Obyekti müşahidə edərkən qalaktikanın ətrafında parlaq “Eynşteyn halqası” qeydə alınmışdı. Bu optik illüziya cazibə linzası effekti ilə baş verir və arxada yerləşən daha uzaq qalaktikaların işığının təhrif olunması nəticəsində yaranır.

Yeni dövrün başlanğıcı?

AT2024tvd hadisəsi superkütləvi qara dəliklərin davranışı və yerləşmə xüsusiyyətləri barədə elmdəki ənənəvi yanaşmalara meydan oxuyur. Bu müşahidələr gələcəkdə qalaktika strukturlarının formalaşması, maddənin paylanması və qara dəliklərin mənşəyi ilə bağlı yeni nəzəriyyələrin irəli sürülməsinə səbəb ola bilər.

Alimlərin fikrincə, bu, sadəcə bir anomalya deyil, elmi biliklərin inkişafında yeni bir mərhələnin başlanğıcıdır.

S.ELAY

XQ