Azərbaycanın hərtərəfli tərəqqisində Ulu öndər Heydər Əliyevin ölçüyəgəlməz xidmətləri olub. Onun rəhbərliyi dövründə ölkə həyatının bütün sahələri kimi, sənayenin də inkişafı naminə həyata keçirilən mühüm tədbirlər bunu deməyə əsas verir.
Təkcə Sumqayıt şəhərində vaxtilə minlərlə adamın çalışdığı Kompessorlar və Məişət kimyası zavodlarının, Polimer Tikinti Materialları və Evtikmə kombinatlarının, Üst Trikotaj və Xovlu İplik fabriklərinin, “EP-300” və “Polimer-120” komplekslərinin, nadir enerji qurğusu olan Buxar-generator kompleksinin tikilib işə salınması ilə Azərbaycanın sənaye potensialı əhəmiyyətli dərəcədə genişlənib.
Bu və digər obyektlərin hamısı məhz görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərliyə başladığı 1969-cu ildən sonra ərsəyə gəlib. Həmin müəssisələr olmasaydı, o zaman ölkəmiz kasıb, iqtisadi potensialı zəif bir əyalət kimi qalardı. Təbii ki, bugünkü iqtisadi yüksəlişimizin möhkəm təməlinin qoyulmasına da Ulu öndərin 34 illik titanik fəaliyyəti, böyük fədakarlığı, maneə və çətinlikləri mətinliklə dəf etməsi ilə nail olunub.
Bütün bunlar inamla deməyə əsas verir ki, Heydər Əliyev Azərbaycanın müstəqilliyinin tarixi qaçılmazlığını, labüdlüyünü uzaqgörən siyasətçi intuisiyası ilə hiss edib, milli iqtisadiyyatın, o cümlədən neft-kimya sənayesinin perspektivlərinə bu mövqedən yanaşıb. Həmin səylər hələ 70-ci illərdən Azərbaycanın özgürlüyünə geniş hazırlıq kimi dəyərləndirilməlidir.
Məhz Ulu öndərin təşəbbüsü və təkidi ilə sovet dövründə kimya sənayesinə aid mütərəqqi avadanlıqların respublikamız üçün daha çox ayrılmasına nail olunub. Düz 50 il öncə artıq Azərbaycanda bir çox kimya məhsullarının – kaustik soda və sulfanolun, sintetik qətran və mineral gübrələrin geniş istehsalı təşkil edilib. Heydər Əliyev yeni tikilən hər bir sənaye obyektinin gələcəkdə Azərbaycan iqtisadiyyatında oynayacağı rolu nəzərə alaraq, inşaat işlərinin yüksək keyfiyyətlə aparılmasını ciddi nəzarətdə saxlayırdı, bu məqsədlə dövlət strukturlarının rəhbərlərini öz şəxsi nümayəndəsi kimi tikintilərə təhkim edirdi. İşlərin sürətlə aparılması üçün lazım olan bütün resurslardan maksimum səmərəli şəkildə istifadə olunurdu.
O zamanlar Azərbaycanda sənayenin metallurgiya, maşınqayırma, kimya, energetika sahələrində yenidənqurma işləri də geniş vüsət alıb, modern texnologiyalar istehsalata uğurla tətbiq olunur, rekord nəticələr qazanılırdı. Respublikamızda iqtisadi resurslar hərəkətə gəlir, uzun illərin durğunluğundan sonra sənayedə sıçrayış baş verirdi.
Bu gün hər bir sumqayıtlı fəxr edir ki, Ulu öndər Sumqayıta 16 dəfə – təxminən iki ildən bir səfər edib və onun hər səfərində təkcə Sumqayıt üçün deyil, bütövlükdə Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün mühüm əhəmiyyət daşıyan yeni istehsalatların, sosial-mədəni obyektlərin əsası qoyulub, tərəqqi proseslərinin uğurla başa çatdırılması üçün etibarlı zəmin yaradılıb.
Bir məqam xüsusi qeyd edilməlidir ki, Heydər Əliyev Azərbaycanda hakimiyyətə gələnə qədər Sumqayıt, demək olar ki, birtərəfli inkişaf etmişdi. Şəhər əsasən ağır sənaye kompleksinin məkanı idi. Ard-arda digər sahələr genişləndirilməyə başladı. Heydər Əliyev növbəti səfərlərinin birində Sumqayıtda yüngül sənaye komplekslərinin yaradılması barədə göstəriş verdi və qısa bir zamanda şəhərdə iki iri fabrik – Üst tirokotaj və Xovlu iplik fabrikləri tikilərək istifadəyə verildi. Ulu öndərin səfərlərinin real nəticəsi olaraq, Sumqayıt öz sosial-iqtisadi tərəqqisini yüksək templə davam etdirərək, müasir, güclü sənaye şəhəri kimi formalaşdı, burada zəruri sosial infrastrukturun yaradılması prosesi geniş vüsət aldı. Heydər Əliyevin atalıq qayğısı sayəsində Sumqayıt respublikanın qabaqçıl, nümunəvi bir şəhərinə çevrildi.
Azərbaycanı dünyanın qabaqcıl ölkələri ilə bir sırada görmək istəyən müdrik rəhbərimiz uzun illər ərzində, həqiqətən də, çox böyük və fundamental işlər görüb. Hələ sovet dövründə respublikamızın özündə belə çoxları Heydər Əliyev tərəfindən başlanmış genişmiqyaslı işlərin əsl mahiyyətini, onların hansı mühüm məqsəd daşıdığını başa düşməkdən uzaq idilər. Bunun əsl mahiyyətini bilən və görülən işlərdən sonsuz fərəh duyan isə dаhi şəхsiyyətin özü – Heydər Əliyev idi!
Respublikamızın bütün sənaye sahələrinin dinamik, kompleks inkişafı üçün özünün geniş proqramını həyata keçirən Ulu öndər Azərbaycanın ağır sənaye mərkəzi kimi Sumqayıtın sürətli tərəqqisinə, onun iqtisadi potensialının güclənib-artmasına nail olmaq üçün daim böyük səylər göstərir, iri miqyaslı tədbirlərin reallaşması üçün ardıcıl olaraq səmərəli işlər aparırdı. Tədricən Sumqayıt iri sənaye mərkəzi, metallurgiya və neft-kimya şəhəri kimi Azərbaycanın iqtisadiyyatında aparıcı yer tutdu.
Vaxtilə Azərbaycan Boru-pokat zavodu SSRİ-nin bütün neft regionlarını, o cümlədən Tümendə yeni kəşf olunmuş neft yataqlarını xüsusi möhkəmliyə və davamlılığa malik qazma və neft boruları ilə təmin edən əsas, başlıca təchizatçı müəssisə idi. Təsadüfi deyil ki, ötən əsrin 70-ci illərinin sonlarında SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin o vaxtkı birinci müavini Nikolay Tixonov Heydər Əliyevin dəvəti ilə ilk dəfə Azərbaycana gələrkən Ulu öndər onu əsasən rekonstruksiya və əsaslı modernizasiyaya ehtiyacı olan həmin zavodun vəziyyəti ilə tanış etmişdi. Çünki daim yüksəlişə can atan, irəliyə baxan respublika rəhbəri haqlı olaraq hesab edirdi ki, ittifaq tabeliyində olan həmin müəssisənin texniki bazası və texnoloji avadanlığı dövrün standartlarından geri qalır.
SSRİ Qara Metallurgiya Nazirliyi isə zavodun rekonstruksiyası və modernizasiyası üçün heç bir tədbir görmür, müvafiq maliyyə vasaiti ayırmırdı. Bu səbəbdən 1973–74-ci illərdə zavodun istehsal etdiyi qazma və neft borularının bir qisminin keyfiyyəti yüksək texniki tələblərə cavab vermirdi. Neftçilərdən Azərbaycana, hətta Moskva rəhbərliyinə ünvanlanan şikayətlər narahatlıq doğururdu. Sumqayıt metallurqları ilə dəfələrlə müəssisədə görüşən Ulu öndər neftçilərin şikayətlərinə insan amilinin deyil, texniki amilin – metallurgiya avadanlıqlarının müasir tələblərə cavab verməməsinin səbəb olduğunu bilincə, N.Tixonovun Azərbaycana gəlməsinə nail olmuş, onu real vəziyyətlə yerindəcə tanış etmişdi ki, istehsalatın modernizasiyasına nail olunsun.
Heydər Əliyevin müşayiəti ilə Nikolay Tixonuv Sumqayıtın bir çox sənaye müəssisələrini, o cümlədən Boru-prokat zavodunun sexlərini gəzmiş, mütəxəssislərlə görüşüb, onların fikirlərini öyrənmiş, Azərbaycan, Tatarıstan, Başqırdıstan və Sibir neftçilərini müxtəlif təyinatlı qazma və neft boruları ilə təmin edən bu iri metallurgiya müəssisəsində texniki tərəqqiyə, müasirləşməyə kəskin ehtiyac duyulduğuna bilavasitə əmin olmuşdu.
Çox keçmədən, zavodda köhnə metallurgiya dəzgahlarının əvəzinə yüksək texnologiyalar əsasında hazırlanmış yeni avadanlığın tətbiqinə, universal istehsalat sahələrinin yaradılmasına, mövcud sexlərin layihə gücünə çatdırılmasına dair tədbirlər planı hazırlandı və uğurla həyata keçirildi. Məhz həmin səfərin konkret nəticəsi olaraq Sumqayıtın polad boru istehsalçılarına tezliklə Almaniyadan alınmış, yüksək keyfiyyəti və məhsuldarlığı təmin edən “EMAQ” markalı unikal boruyayma kompleksi verildi. Həmin texnoloji kompleksin sayəsində əl əməyinin avtomatlaşdırıldığı yeni istehsalat sahəsi yaradıldı, polad boruların keyfiyyəti kifayət qədər yüksəldi və istehsal həcmi xeyli artdı...
Sumqayıt sənaye potensialı və yeni istehsalatların tətbiqi baxımından SSRİ üçün həmişə bir sınaq poliqonu olub. Burada, bir qayda olaraq, yeni kimya istehsalatları əvvəlcə pilot şəklində qurulur, onların mənimsənilməsi prosesi gedir, yalnız sınaqların uğurla başa çatmasına əminlik yarandıqdan sonra həmin istehsalatların tikintisi SSRİ-nin müxtəlif şəhərlərinin kimya müəssisələrində də geniş miqyasda həyata keçirilirdi. Buna misal olaraq o dövr üçün tibb sənayesinin əsas komponentlərinin tərkib hissələrindən biri olan butil-kauçuku (elastomeri) göstərmək olar. Belə ki, onun istehsalı üçün ilk kiçik pilot qurğusu Sumqayıtda tikilib, sınaqdan keçirilmişdi. Təcrübi olaraq ilk dəfə Sumqayıtda alınan tibbi butil-kauçukun istehsal texnologiyası Heydər Əliyevin sayəsində məhz Azərbaycanda mənimsənilib, burada geniş şəkildə istehsal olunmağa başlanmışdı.
1970-ci illərdə SSRİ rəhbərliyi məişətdə böyük ehtiyac duyulan, lakin tələbatın kifayət qədər ödənilmədiyi sintetik yuyucu vasitələrin istehsalının genişləndirilməsi ilə bağlı xüsusi müşavirələr keçirir, problemin səmərəli həlli yollarını axtarırdı. Çünki sintetik yuyucu vasitələrin çatışmazlığı təkcə adi məişətdə deyil, hətta yüz minlərlə əsgərin xidmət etdiyi hərbi hissələrdə də ciddi problemlərə səbəb olurdu. Odur ki, həmin dövrdə Sumqayıtın “Kimyasənaye” zavodunda yeni yuyucu vasitələr istehsalının əsas komponentləri olan xlor və kaustik soda istehsalatlarının yaradılması və genişləndirilməsi qərarı verilmişdi. Heydər Əliyevin xüsusi diqqəti sayəsində bu məsələ çox keçmədən uğurla həll edildi, respublikanın iqtisadi gəlirinin artmasına nail olundu.
Mənim də bir zaman 19 il çalışdığım Sumqayıt Sintetik Kauçuk zavodu (SK) Azərbaycanda keçmiş İttifaqın yeganə müəssisəsi idi ki, birbaşa SSRİ-nin Neft-Kimya Sənayesi Nazirliyinə tabe idi və nazirlik üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi. Çünki SSRİ-də neft-kimyanın inkişafı SK-da istehsal edilən neft-kimya məhsullarından da çox asılı idi. Lakin 1969–70-ci illərdə zavodun istehsalat sahələri o dövrün mövcud köhnə texnologiyasına və avadanlıqlarına hesablanmışdı. Ona görə də aparılan kimyəvi proseslərin iqtisadi səmərəsi çox aşağı idi, həm də ekologiyaya ciddi ziyan vurulurdu.
Heydər Əliyevin dəvəti ilə Kremlin nümayəndəsi N.Tixonovun Sumqayıta gələrək, kimya müəssisələrinə, bilavasitə SK zavoduna baş çəkməsi nəticə etibarilə burada mütərəqqi texnologiyanın, yeni istehsal proseslərinin tətbiqinin qaçılmazlığı fikrini qətiləşdirdi. Bu zavod yeganə müəssisə idi ki, bütün SSRİ-nin yüngül sənayesini xammalla – xüsusi kimyəvi maddələrlə, İttifaqın bir sıra sahələrini müxtəlif markalı latekslərlə, avtomobillər üçün şin istehsalatlarını sintetik kauçukla və s. xammallarla təmin edirdi.
O dövrdə istehsal olunan latekslərin əksəriyyəti yüngül sənayenin əsasını, özəyini təşkil edən komponentlər idi. Və başlıca məsələ ondan ibarət idi ki, o vaxtlar bütün kimya sənayesi müəssisələrinin – Sintetik kauçuk zavodu ilə yanaşı, “Kimyasənaye”, “Üzvi sintez”, Superfosfat və Məişət kimyası zavodlarının da inkişafı, təkmilləşdirilməsi qarşıda mühüm vəzifə kimi dururdu. Məsələ diqqətə alındı və tədricən həllini tapdı.
Heydər Əliyevin 70-ci illərdə Sumqayıta səfərlərinin əsas məqsədi sənaye məhsullarının kəmiyyətinin artırılması və keyfiyyətinin yüksəldilməsi, fiziki əməyin xüsusi çəkisinin azaldılması, yeni texnologiyaların tətbiqinin genişləndirilməsi idi. Bu yöndə reallaşan tədbirlərə misal olaraq, SSRİ-də ilk dəfə dənəvər superfosfat istehsalına Sumqayıtda başlanılmasını, İttifaq miqyasında ilk yuyucu maddələr istehsalının “Kimyasənaye” İB-də həyata keçiriliməsini, bir sıra texniki, maşın yağları üçün qatqıların Aşqarlar zavodunda istehsalını göstərmək olar. Respublika rəhbərinin sayəsində 1970-ci illərin ortalarında “Üzvi sintez” zavodunda bir çox problemlərin həllinə imkan verə bilən sənaye istiqamətləri müəyyənləşdirildi və uğurla həyata keçirildi.
Yaxşı xatırlayıram, Sumqayıtın 25 illik yubileyi ərəfəsində SK zavodunda keçirilən yığıncaqda Heydər Əliyev narahatlıqla belə bir məsələyə diqqət yetirdi ki, Yaponiya texnologiyası və avadanlığı əsasında inşa edimiş Sumqayıt Kompressorlar zavodu bir müddət əvvəl istifadəyə verilsə də, hələ də məişət soyuducuları üçün lazım olan kompressorlar buraxılmır. Səbəbi? Respublika rəhbərinin elə həmin tədbirdə ciddi sorğu-sualının, araşdırmalarının nəticəsi olaraq məlum olmuşdu ki, nazirlik və müəssisə rəhbərlərinin səhlənkarlığı üzündən kompressor istehsalı üzrə lazım olan kadrlar, işi apara bilən mütəxəssislər vaxtında, əvvəlcədən hazırlanmayıb.
Heydər Əliyev buna görə yığıncaqda kəskin narazılığını, iradlarını bildirdi, problemin aradan qaldırılması, təcili tədbirlər görülməsi üçün konkret göstərişlərini verdi. Və respublika rəhbərinin işə bilavasitə müdaxiləsindən bir müddət sonra yerli mütəxəssislər hazırlandı və kompressorlar zavodu özünün ilk məhsulunu istehsal etməyə başladı.
Sovet dövründə respublikada hər hansı bir iri sənaye müəssisəsi və qurğusunun inşası Kremlin razılığı və birbaşa nəzarəti olmadan aparılmırdı. Təbii ki, bu səbəbdən Azərbaycan rəhbəri üçün yeni obyektlərin tikintisi maneəsiz ötüşmürdü. Bununla bağlı mühüm bir faktı yada salmaq istərdim.
Bakının “Qarаşəhər” аdlаndırılаn sənaye rayonu 70-ci illərə qədər primitiv tехnоlоgiyаlаr əsаsındа tikilmiş kiçik məhsuldаrlığа mаlik, еkоlоji cəhətdən dözülməz vəziyyət yаrаdаn хırdа zаvоdlаrın ərаzisi idi. Оradа istеhsаl оlunаn məhsullаr bir neçə köhnə bоru хətti ilə 45 kilometr məsаfədən Sumqаyıtа ötürülərək, “Sintеzkаuçuk” zаvоdundа еmаl оlunurdu. Məsələnin köklü həlli yаlnız Sumqayıtda müаsir tələblərə uyğun yеni nеft-kimyа kоmplеksinin – EP-300-ün tikilməsi ilə mümkün idi. Lаkin heç kim bunu etmirdi. Moskva Azərbaycana EP-300 kompleksi verməməsini o arqumеntlə əsaslandırırdı ki, guya həmin texnoloji qurğu üçün SK zavodu ərazisində müvаfiq əlvеrişli sahə yoxdur. Hеydər Əliyеv “yuxarıların” bu bəhаnəsini kəsmək üçün SSRİ Nаzirlər Sоvеtinin və SSRİ Nеft-Kimyа Sənаyеsi Nаzirliyinin rəhbər nümаyəndələrini və mütəхəssislərini Sumqayıta dəvət еtmişdi.
Çalışdığım SK zavodunda işlə bağlı sexlərdən birinə gedərkən müəssisənin ərazisinə maşın kartejinin daxil olduğunu gördüm. İlk anda kim olduqlarını bilmədiyim nümayəndələr EP-300 istehsalatının indiki yerində, o vaxt boş olan meydançada maşından düşdülər və ətrafa göz gəzdirdilər. Onların arasında özünün lider əzəməti ilə seçilən Heydər Əliyevi görüb, sevindim. Mənim üçün talenin xoş qisməti idi ki, o böyük şəxsiyyətin zavodumuza həmin gəlişinin şahidi olmuşdum.
Düzü, o vaxt başa düşməmişdim ki, Heydər Əliyevin müəssisəmizə qəfil gəlişindən məqsəd nədir? Yalnız sonradan bildim ki, Heydər Əliyev moskvalı qonaqları məhz EP-300 üçün uyğun ərazinin olduğunu sübut etmək üçün buraya gətirib. Respublika rəhbəri özü meydançanı az qala addım-addım ölçür və onları fakt qarşısında qoyurdu.
Yаlnız ondаn sоnrа yeni kоmplеksin Sumqаyıtdа tikilməsinə rаzılıq vеrildi və lаyihələndirilmə işlərinə bаşlаnıldı. Bu həm Bаkı və Sumqayıtın еkоlоji prоblеmlərinin müəyyən həllinə, həm də rеspublikа iqtisаdiyyаtının sıçrаyışlı inkişаfınа imkаn yаrаdacaqdı. Bax, bu idi Heydər Əliyev prinsipiallığı, cəsarəti və siyasi nüfuzu!
Beləcə, Sumqayıtda yeni və müasir, yüksək səmərəliliyə malik unikal “EP-300” kompleksinin, daha sonra isə onun texnoloji davamı olan “Polimer-120” qurğusunun tikintisi Heydər Əliyevin uzaqgörən iqtisadi siyasətinin, vətənpərvər qətiyyətinin real bəhrəsi idi.
“EP-300” kompleksinin tikintisinin texniki əsaslandırılmasına, planlaşdırılmasına, layihə-smeta sənədlərinin hazırlanmasına və tikinti işlərinə başlanılanda Ulu öndər artıq Moskvaya getmişdi və SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin 1-ci müavini vəzifəsində çalışırdı. Buna baxmayaraq, daim yeni kompleksin tikintisi ilə maraqlanır, problem olub-olmadığını öyrənir, lazımi köməkliyini edirdi. Yəni respublikadan kənarda olsa da, Sumqayıtı, onun neft-kimya sənayesini diqqət mərkəzində saxlayırdı.
Təəssüf ki, sonralar Azərbaycana rəhbərlik edənlərin heç birində Heydər Əliyevin siyasi müdrikliyi, idarəetmə səriştəsi, qətiyyəti, iradəsi və ən başlıcası, nüfuzu olmadığı üçün tədricən iqtisadiyyatımız da iflasa uğradı, iqtisadi əlaqələr də pozuldu, üstəlik, erməni sеpаrаtizmi də baş qaldırdı. Siyаsət və qtisаdiyyаt sаhələrində yаrаnаn çаtlаrın təsiri ilə xalqımız ağır sınaqlarla üzləşməli оldu. Mütiliklə Kremlin göstərişləri üzrə hərəkət edən, itaətkar mövqe tutan üzdəniraq rəhbərlər ölkəni və xalqı uçuruma sürüklədilər. Sumqayıtın neft-kimya sənayesi də iflic vəziyyətə düşdü...
Ulu öndər 1993-cü ilin yayında xalqın təkidli tələbi ilə yenidən hakimiyyətə gələn zaman yenicə müstəqillik qazanmış ölkəmizdə sosial-iqtisadi vəziyyət çox acınacaqlı idi. Belə bir çətin dövrdə Heydər Əliyev Qarabağla bağlı təxirəsalınmaz problemləri yoluna qoyduqdan sonra yenə də milli iqtisadiyyata diqqət ayırdı, Sumqayıtda da yeni istehsal sahələrinin yaradılmasına başlanıldı. İlk növbədə SK zavodunda (sonradan Etilen-polietilen zavodu adlandırıldı) Sumqayıtın neft-kimya sənayesinin elektrik enerjisinə tələbatının tam və dolğun ödəyə biləcək Buxar-generator kompleksinin inşasına nail olmaq lazım idi.
Ulu öndər bu məqsədlə 1998-ci ildə Yaponiyaya tarixi səfəri zamanı gündoğar ölkənin rəhbərləri ilə Sumqayıtda həmin qurğunun dövlət zəmanəti ilə kreditlə alınaraq, inşa edilməsi üçün razılıq əldə etdi və artıq 2001-ci ildə kompleks tаm işə salındı. Dahi rəhbər öz ideyasının bəhrəsi olan həmin qurğunun təntənəli açılış mərasimində iştirak edərək, kimyaçılara özünün ən böyük, misilsiz töhfəsini verdi.
Bu gün xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, əgər Heydər Əliyev o ağır günlərdə müdrik bir uzaqgörənliklə ölkənin kimya sənayesinin enerji təchizatında yarana biləcək böhran vəziyyətini qabaqcadan duymasaydı və Buxar-generator kompleksinin vaxtında alınıb, istifadəyə verilməsinə nail olmasaydı, yəqin ki, həmin dövrdə təkcə Etilen-polietilen zavodu deyil, digər kimya müəssisələri də çox ağır enerji böhranı ilə üzləşər, bütün istehsalat sahələri öz fəaliyyətini dayandırar, minlərlə kimyaçı işsiz qalardı.
Bəli, Ulu öndər Heydər Əliyev bütün şərəfli ömrü boyu Azərbaycanın və böyük sənaye şəhəri olan Sumqayıtın hərtərəfli tərəqqisi üçün çox böyük miqyaslı işlər görmüşdür. Bu gün dаhi rəhbərimizin lаyiqli siyаsi dаvаmçısı оlаn möhtərəm Prеzidеntimiz İlhаm Əliyеv quruculuq işlərinə, iqtisadiyyatın bütün sаhələrinin müasir tələblər səviyyəsində olmasına ciddi önəm verir. Hər bir azərbaycanlı bütün aydınlığı ilə dərk edir ki, xalqımızın bugünkü firavan yaşayışında, ölkəmizin hər bir sahədə əldə etdiyi uğurlarda Ulu öndərimizin hələ 1969-cu ildən başlayaraq doğma xalqının xoş sabahı naminə gördüyü ölçüyəgəlməz quruculuq işlərinin, onun titanik fəaliyyətinin əvəzsiz rolu vardır.
Əbülfəz BABAYEV,
texnika elmləri doktoru, professor