“Millət “Əkinçi”liyinin davam edən ənənələri” mövzusunda elmi sessiya keçirilib

İyunun 11-də Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyində ADA Universiteti və “Ədibin evi” Ədəbiyyata Dəstək Fondunun birgə təşkilatçılığı ilə “Millət “Əkinçi”liyinin davam edən ənənələri” mövzusunda elmi sessiya keçirilib.

Tanınmış ictimai-siyasi, elm və mədəniyyət xadimlərinin, təhsil müəssisələrinin kollektivlərinin, ictimaiyyət nümayəndələrinin və KİV mənsublarının iştirak etdiyi tədbir Azərbaycan milli mətbuatının 150 illik yubileyinə həsr olunub.

Elmi sessiyanı giriş sözü ilə Ədəbiyyat Muzeyinin direktoru akademik Rafael Hüseynov açaraq zəngin tarixi, mütərəqqi və şanlı ənənələri olan Azərbaycan milli mətbuatının keçdiyi şərəfli yola nəzər salıb. Bildirib ki, 1875-ci ildə Həsən bəy Zərdabinin təşəbbüsü əsasında nəşrə başlayan “Əkinçi” qəzeti ilə əsası qoyulan milli mətbuatımız xalqımızın maariflənməsində, milli kimliyimizin formalaşmasında və dövlətçilik ideyalarının təbliğində mühüm rol oynayıb.

Akademik Rafael Hüseynov “Əkinçi” qəzetindən başlayan və 1920-ci ilə qədər nəşr olunan Azərbaycan mətbuatının inciləri sayılan qəzet və jurnallar haqqında məlumat verərək bildirib ki, 1915-ci ildə o zamanlar Nikolayevski adlandırılan indiki İstiqlaliyyət küçəsindəki H.Z.Tağıyevin evində "Orucov qardaşlarının" mətbəəsi fəaliyyət göstərirdi. O, 1906-cı ildə işıq üzü görən Azərbaycanda ilk şəkilli jurnal olan "Molla Nəsrəddin" jurnalı, 1911-1920-ci illərdə Azərbaycan dilində nəşr olunan “Məktəb" jurnalı, 1915-1916-cı illərdə çap edilən ədəbi və ictimai-siyasi satirik “Babayi-Əmir” jurnalı, eləcə də bu qəbildən olan digər qəzet və jurnallar barədə danışıb. Vurğulayıb ki, həmin dövrlərdə işıq üzü görən çoxsaylı nəşrlər insanların maariflənməsi, milli şüurun formalaşması, xalqımızın azadlıq amallarının gerçəkləşməsi və mənəvi dəyərlərimizin qorunmasına mühüm töhfələr verib.

Azərbaycanın mətbuat tarixində mühüm yer tutan şəxsiyyətlərdən söz açan akademik Rafael Hüseynov həmin görkəmli ədiblərin müxtəlif qəzet və jurnalların səhifələrində öz maarifçi və demokratik ideyalarını təbliğ edərək ictimai-siyasi və bədii fikrin inkişafına böyük təsir göstərdiklərini söyləyib.

Akademik Rafael Hüseynov vurğulayıb ki, müasir dövrdə mediamızın inkişafı Ulu Öndər Heydər Əliyevin adı ilə sıx bağlıdır. Ümummilli Lider hakimiyyətdə olduğu bütün dövrlərdə jurnalistikanın cəmiyyətin inkişafında rolunu yüksək qiymətləndirib, mətbuatın maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi istiqamətində kompleks tədbirlər həyata keçirib, ölkəmizdə media orqanlarının sərbəst fəaliyyəti, mətbuat problemlərinin həlli istiqamətində təşəbbüs göstərib, mühüm qərarlar qəbul edib.

O, bu gün müstəqil mətbuatın formalaşması və inkişafına xidmət edən siyasətin Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirildiyini bildirib. Qeyd edib ki, ölkəmizdə söz və mətbuat azadlığına, kütləvi informasiya vasitələrinə ən yüksək səviyyədə diqqət və qayğı göstərilir.

Daha sonra “Bu günümüzə qayıdan söz abidələri” adlı məruzəsini təqdim edən muzeyin direktoru ADA Universitetinin tariximizin zəngin sənəd və hadisələrinin araşdırılması, Azərbaycan xalqının tarixi mirasının qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi istiqamətində həyata keçirdiyi transliterasiya layihələrinin önəmindən danışıb. O, ADA Universitetinin müasir əlifbamızda izahlar, qeydlər və indeks əlavəsi ilə orijinal ölçü və səhifə tərtibatına uyğun olaraq çap etdirdiyi jurnalların mətbuat və təhsil tariximizin işıqlandırılmasına, eləcə də dövrün mənzərəsinin daha yaxşı anlaşılmasına xidmət etdiyini söyləyib.

Akademik Rafael Hüseynov transliterasiya edilmiş jurnalların Azərbaycan milli mətbuatının 150 illiyinə dəyərli töhfə olmaqla yanaşı, tarixi keçmişimizin yaşadılması və gələcək nəsillərə ötürülməsi baxımından qiymətli mənbə kimi səciyyələndirib, bu işdə əməyi olanlara təşəkkür edib.

Sonra “Ədibin evi”nin icraçı direktoru Şəfəq Mehrəliyeva, İctimai-siyasi sənədlər arxivi, beynəlxalq əməkdaşlıq, tərcümə və ictimai əlaqələr bölməsinin müdiri, fil.ü.f.d. Şəhla Abdullayeva, tərcüməçi, filoloq, jurnalları transliterasiya edib çapa hazırlayan Azad Ağaoğlu və Ədəbiyyat Muzeyinin elmi işçisi Aytən Hüseynova çıxış edərək ADA Universitetinin dəstəyi ilə nəşr olunan “Əfkari-mütəəllimin” məktəbli (1919), “Babayi-Əmir” satirik (1915-1916) və “Məktəb” elmi-pedaqoji (1911-1920) jurnallarının mühüm tarixi məlumatları ehtiva edən əvəzsiz mənbə olduğunu söyləyiblər.

Çıxışlarda qeyd olunub ki, jurnallar transliterasiya edilǝrkǝn mǝtnin orijinallığını qorunur, nəşrlərin ölçülǝri vǝ sǝhifǝ tǝrtibatı olduğu kimi saxlanılır, sona jurnalların orijinal nüsxǝlǝri tam hǝcmdǝ ǝlavǝ edilir.

Daha sonra ADA Universitetinin rektoru Hafiz Paşayev çıxış edərək uzun müddət tarixi biliklərin əski əlifbada yazılması səbəbindən geniş kütləyə əlçatan olmadığını söyləyib, ADA Universietetinin təşəbbüsü ilə həyata keçirilən transliterasiya layihələrinin həm nəzəri bilik, həm də tarixi kontekst baxımından əhəmiyyətli olduğunu vurğulayıb.

Sonda ADA Universitetinin dəstəyi ilə nəşr olunan “Əfkari-mütəəllimin” məktəbli, “Babayi-Əmir” satirik və “Məktəb” elmi-pedaqoji jurnalları ictimaiyyətə təqdim edilib.