Berlinin seçimi “Qoca qitə”yə də təsir edəcək
Bu gün Almaniyada Bundestaqa növbədənkənar seçkilər keçirilir. Politoloqlar bildirirlər ki, “qoca qitə”nin yaxın gələcəyi də məhz bu seçkilərin nəticələrindən asılı olacaq.
Yəqin ki, hazırda həm almanları, həm də ekspertləri narahat edən əsas sual koalisiyanın yaradılmasında hansı partiyanın aparıcı mövqe tutacağı və ona kimin dəvət ediləcəyidir. Son rəy sorğularının nəticələrinə görə, Xristian Demokratlar İttifaqı (XDİ) /Xristian Sosialistlər İtttifaqı (XSİ) sağçı populist Almaniya üçün Alternativ (AfD) partiyasını üstələyir. Hazırda iqtidarda olan Sosial Demokratlar Partiyasının (SDP) təxminən 15 faiz, “Yaşıllar” partiyasının isə 13-14 faiz arasında səs toplayacağı proqnozlaşdırılır. Bundan əlavə, Sol Partiyasının (6-8 faiz), Azad Demokratiya Partiyasının (ADP) (4-5 faiz) və Sara Vaqenknext İttifaqının (4-5 faiz) da Bundestaqda yer almaq şansları var.
Amma hamını daha çox ultrasağçı AfD-nin yüksəlişi narahat edir. Bu partiya Avropanın ən açıq ifrat sağçı və Rusiyayameyilli partiyalarından biridir. Avropa Parlamentində o, siyasi spektrin ən sağında olan “Suveren Millətlər Avropası” qrupunun bir hissəsidir. Heç bir Almaniya partiyası da onunla koalisiya yaratmaq istəmir. Bu da bir faktdır ki, 2022-ci ilin iyununda partiya sədrləri olan Alisa Vaydelin və Tino Xrupaallanın rəhbərliyi altında AfD-nin populyarlığı, xüsusən də keçmiş Almaniya Demokratik Respublikasının ərazisində artmışdı.
2024-cü ilin sentyabrında keçirilən yerli seçkilərdə isə AfD müvafiq olaraq 31,5 və 34 faizlə Brandenburq və Saksoniyada ikinci, 34,3 faiz səslə Türingiyada qalib gəlmişdi. AfD-nin populyarlaşmasına qeyri-qanuni immiqrasiya və İslamla mübarizə, qlobal istiləşmənin inkarı, Avropa İttifaqından çıxmaq və avrodan imtina kimi populist şüarlar təsir göstərir. Almaniyanın Ukraynaya dəstəyi dayandırmaq və qaz nəqlini bərpa etmək üçün Rusiya ilə münasibətləri yaxşılaşdırmaq tələbləri də AfD-yə xal qazandırır.
Bununla belə, Almaniya mühafizəkarları daha yüksək reytinqə malikdirlər. Xristian Demokratlara veteran alman siyasətçi Fridrix Merts rəhbərlik edir, o, partiyanı Angela Merkelin liderliyi dövründə olduğundan daha da sağa apardı. Xüsusilə, o, miqrantlar məsələsində sərt danışır. Bu, ona ifrat sağçılardan olan seçiciləri şirnikləndirməyə imkan verir və dövlətin tənzimləmənin ləğv edilməsini və iqtisadiyyata qarışmamasını müdafiə edir. Merts 2022-ci ilin yanvarında partiya lideri seçildikdən sonra Xristian Demokratlara dəstək keçən noyabrda 24 faizdən 33 faizə yüksəldi. Lakin son aylarda rəqəmlərdə eniş müşahidə olunur və indi seçicilərin 30 faizi mühafizəkarlara səs verməyə hazırdır.
Sosial demokratlar isə səslərin 17 faizinə arxalana bilər ki, bu da əvvəlki seçkilərlə müqayisədə üçdə bir azdır. 20 faizdən aşağı istənilən nəticə SPD-nin müharibədən sonrakı tarixindəki ən pis nəticə olacaq. Siyasi müşahidəçilərin sözlərinə görə, kansler Olaf Şolts son 50 ilin ən qısa müddətli Almaniya hökuməti və ikinci müddətə yenidən seçilməyən yeganə SPD kansleri olmaq riski ilə üz-üzədir. Bununla belə, analitiklər qeyd edirlər ki, seçicilər seçimlərində daha mobilləşdikcə dəstək səviyyələri sürətlə dəyişə bilər. 2021-ci il seçki kampaniyası zamanı XDİ cəmi bir neçə ay ərzində lider mövqeyini itirərək ikinci yerə düşmüşdü.
Bəs partiyalar seçkilərə hansı proqramlarla gedirlər? Mütəxəssislər bildirirlər ki, seçiciləri iqtisadi problemlər, qanunsuz miqrasiya və Avropanın təhlükəsizlik məsələləri narahat edir. Hazırda Almaniyada iqtisadi vəziyyət həyəcanvericidir. Vəziyyət o yerə çatıb ki, Almaniya 90-cı illərin sonunda olduğu kimi yenidən “Avropanın xəstə adamı” adlandırılır. Son illərdə ölkə iqtisadiyyatının əsas sektoru olan avtomobil sənayesi böhran yaşayır. Bundan əlavə, Almaniya yüksək texnologiyalı sənaye sahələrində də getdikcə daha çox geri qalır.
Donald Trampın son bəyanatları almanları da narahat edir. Bu yaxınlarda keçirilən sorğu nəticəsində məlum oldu ki, almanların 45 faizi Avropada sülh və təhlükəsizliyin qarşıdan gələn səsvermədə seçimlərini müəyyən edən ən mühüm amillər olduğuna inanır. Mühafizəkarların lideri Merts hesab edir ki, prezident Tramp administrasiyası Avropanı təhlükəsizlik və Vaşinqtondan asılılıq məsələlərini yenidən nəzərdən keçirməyə məcbur edir. Sosial demokratların lideri bildirir ki, Avropa ABŞ-ın dəstəyi olmadan öz təhlükəsizliyini təmin etmək üçün tam səfərbər olmalıdır.
Ukrayna məsələsi də seçki kampaniyasının əsas mövzularından biridir. AfD Almaniyanın Ukraynaya yardımını və silah tədarükünü dayandırmağa çağırır. Ancaq seçkilərdə qalib gəlmək şansı daha yüksək olan Almaniya müxalifətinin lideri Fridrix Merts bildirir ki, partiyası Ukraynaya dəstəyini davam etdirəcək. Merts əmindir ki, Ukraynanın təhlükəsizliyi Avropanın təhlükəsizliyinin tərkib hissəsidir.
Kansler Şolts da Ukraynanı həm hərbi, həm də maliyyə cəhətdən dəstəkləməyə davam edəcəyini vurğulayır. Onun sözlərinə görə, Kiyev Moskvanın hücumlarını dəf etməyə davam etdikcə, onun hökuməti Ukraynaya lazım olduğu qədər kömək edəcək: “Biz Ukraynanı tərk etməyəcəyik, onlarla məsləhətləşmədən qərarlar qəbul etməyəcəyik. Əmin olacağıq ki, bu ölkə onu kimin idarə edəcəyinə özü qərar versin”.
Bir sözlə, Avropanın iqtisadi lokomotivi sayılan Almaniya növbəti seçimini edir. İndi Almaniyada daha çox mühafizəkarların liderinə – Fridrix Mertsə üstünlük verirlər. Bəs Merts ümidləri doğruldacaqmı? Bunu, əlbəttə ki, zaman göstərəcək. Lakin istənilən halda hakimiyyətə gələn siyasi qüvvələr Almaniyanın və ümumilikdə “qoca qitə”nin qarşısında dayanan strateji problemlərin həllilə məşğul olacaqlar. Zaman Avropanın xeyrinə işləmir.
Səbuhi MƏMMƏDOV
XQ
