Çörçil: “Qədim Roma imperiyası süqut etdiyi kimi, müasir Avropa sivilizasiyası da çökə bilər”

İslam dinamik inkişaf edən bir dindir və dünyada onun tərəfdarlarının sayı günbəgün artır. Ona görə də Avropada müsəlmanların sayının artması həm maraq, həm də narahatlıq doğurur. Qədim qitənin qarşıdan gələn total islamlaşması ilə bağlı analitiklərin proqnozları elmi və siyasi dairələrdə ciddi müzakirə və mübahisələrə yol açır.

Bu narahatlıq dünənin, bugünün məsələsi deyil. Məsələn, Böyük Britani­yanın siyasət nəhəngi sayılan Uinston Çörçil hələ 1899-cu ildə nəşr edilən “Çay üzərində müharibə” əsərində ingilislərə xəbərdalıq edirdi ki, bir vaxtlar barbar­lar Romanı təhdid etdiyi kimi, indi İslam Avropa üçün təhlükə yaradır. Çörçill yazırdı: “Məhəmmədlik öz tərəfinə yeni dindarları cəlb etməyi hədəfləyən müba­riz bir dindir. Dünyada ondan daha güc­lü hərəkət edən qüvvə yoxdur... Qədim Roma sivilizasiyası çökdüyü kimi, müasir Avropa sivilizasiyası da çökə bilər”. Bun­dan 70 il sonra ingilis siyasətinin daha bir nümayəndəsi Con Enox Pauell özünün məşhur “qanlı çaylar” adlı nitqində cid­di xəbərdarlıq edirdi ki, İngiltərə hədsiz emiqrasiyaya imkan verdiyi üçün “özünə dəfn tonqalı hazırlayır”. 

İtaliyan yazıçısı Umberto Eko isə bu həyəcanını daha obrazlı şəkildə belə ifa­də edir: “Üçüncü dünya Avropanın qapı­larını döyür və hətta “Köhnə qitə” onları içəri buraxmağa razı olmasa belə, onlar daxil olurlar. Növbəti minillikdə Avropa çoxirqli, ya da arzu etsəniz, çoxrəngli məkana çevriləcək”.

Avropanın bu və digər ictimai-siyasi xadimlərinin həyəcanı səbəbsiz deyil. Bu gün əksər tədqiqatlar göstərir ki, XX əs­rin son üçdə biri - XXI əsrin əvvəllərində Avropada müsəlmanların sayının artımı həndəsi silsilə xarakteri daşıyır. Bu ten­densiya davam edərsə, o zaman 2050-ci ilə qədər Avropa İttifaqında İslam ölkələ­rindən olan mühacirlərin payı, bəzi proq­nozlara görə, onun əhalisinin üçdə birinə, hətta yarısına çata bilər.

Buna baxmayaraq, 2017-ci ildən baş­layaraq Amerika sosioloqları daha ehti­yatlı proqnozlar verirlər. “Pew Research Center” Amerika sosioloji mərkəzinin ke­çirdiyi tədqiqatların nəticəsində onlar bu qənaətə gəlmişdilər ki, yaxın 30 ildə Av­ropada müsəlmanların sayı, həqiqətən, sürətlə artacaq. Sosioloqlar o zaman qitədə müsəlmanların artmasının 3 müm­kün inkişaf variantını təklif edirdilər. 

Birinci variantda Avropaya emiqrasi­yanın tamamilə dayanacağı nəzərdə tu­tulur və yalnız təbii artımdan danışılırdı. Sosioloqlar müsəlman ailələrində yük­sək doğum səviyyəsi ilə əlaqədar olaraq, Avropa sakinlərinin ümumi sayında İslam tərəfdarlarının sayının həmin dövr üçün 4,9 faizdən 7,4 faizə yüksələcəyini bildi­rirdilər.

İkinci variantda yalnız Avropa ölkələ­rinə müntəzəm, işləyən emiqrasiya nəzərdə tutulurdu. Belə olarsa, 2050-ci ildə Avropada 11,2 faiz müsəlmanın ola­cağı ehtimal edilirdi. Alimlər bildirirdilər ki, İslam ölkələrindən Avropaya qaçqın axı­nının sürəti 2014-2016-cı illər səviyyəsin­də qalarsa, 32 ildə Avropada müsəlman əhalinin payı 14 faiz çatacaq.

Mərkəzin ozamankı araşdırması 28 Aİ ölkəsini, həmçinin Norveç və İsveçrə­ni əhatə edirdi. Tədqiqatçılar bildirirdilər ki, onların proqnozları yalnız təxmini parametrlər hesab edilə bilər. Siyasi və iqtisadi proseslərin gözlənilməz olması səbəbindən gələcəkdə Avropada məs­kunlaşacaq miqrantların sayını dəqiq proqnozlaşdırmağı isə mümkün hesab etmirdilər. 

Statistikaya görə, 2016-cı ilin orta­larında müsəlmanlar Avropanın ümumi əhalisinin 4,9 faizini təşkil ediblər ki, bu da 2010-cu illə müqayisədə 19,5 mil­yon, və ya 3,8 faiz çox idi. Sosioloqlar düşünrdülər ki, emiqrasiya olmasa, Avro­pa əhalisi doğum nisbətinin azalması və əhalinin getdikcə daha sürətli qocalması səbəbindən əhəmiyyətli dərəcədə azal­ma ilə üzləşəcək. Müsəlman emiqrasiya­sının “orta” proqnozu ilə Avropanın əha­lisi sabit səviyyədə qalacaq və üçüncü ssenari ilə Aİ ölkələrinin, eləcə də İsveçrə və Norveçin sakinlərinin ümumi sayı isə artacaq, amma çox az.

Bundan əlavə, tədqiqatçılar İsveçin bu ölkədə müsəlmanların payının son dərəcə ciddi artımı ilə üzləşəcəyini xüsusi qeyd edirdilər. İslama etiqad edən yeni insanla­rın gəlişinin tamamilə dayandırılması şərti ilə 2050-ci ilə qədər müsəlmanların sayı ölkədəki əhalinin 11 faizini, “orta” variant­da 21 faizini, miqrasiya səviyyəsi 2015-2016-cı illərdəki səviyyədə qalarsa – daha çox 31 faizini təşkil edəcək. 

Tədqiqat mərkəzinin hesablamaları­na görə müsəlmanların sayının əhəmiy­yətli dərəcədə artacağı gözlənilən üçün­cü ölkə Fransa hesab edilirdi. Ssenaridən asılı olaraq, 2050-ci ilə qədər İslama ina­nanların sayı müvafiq olaraq 12,7 faiz, 17 faiz və ya 18 faiz təşkil edəcək. Eks­pertlər bunu Fransada yaxın gələcəkdə valideyn olacaq çoxlu müsəlman yeniyet­mələrin olması ilə əlaqələndirirdilər.

Proqnoza əhəmiyyətli düzəlişlər edə biləcək başqa bir amil Avropa ölkələrin­də nə qədər miqrantın tezliklə hüquqi status alacağı idi. Statistika göstərirdi ki, 2010-2016-cı illərdə Avropaya 3,7 mil­yon müsəlman miqrant gəlib, lakin 2017-ci ildə onlardan yalnız 2,5 milyonunun hüquqi statusu var idi.

Sual oluna bilər ki, bəs hazırda vəziy­yət necədir? 

Bu günlərdə “American Thinker” nəş­rində dərc edilmiş məqalədə qeyd edilir ki, 2050-ci ilə qədər Avropada müsəl­manların payı 11,2 və ya 14 faiz təşkil edə bilər. 

Nəşrin yazdığına görə, qaçqın axını əvvəlki bir neçə onilliyin orta göstəricisi ilə müqayisədə son bir neçə ildə olduqca yüksək olmuşdur . Lakin Aİ və onun ay­rı-ayrı üzvləri indi öz miqrasiya siyasət­lərini daha məhdudlaşdırıcı istiqamətə uyğunlaşdırdıqları üçün artıq qitəyə axın azalmağa başlamışdır.

Sosioloqlar etiraf edirlər ki, miqrasi­yanın gələcək səviyyələrini proqnozlaş­dırmaq mümkün deyil, çünki bu, təkcə Avropadankənar siyasi və iqtisadi şərait­dən deyil, həm də qitə daxilində dəyişən iqtisadi şəraitdən və hökumət siyasətin­dən asılıdır.

Bu ssenarilərin heç biri tam olaraq proqnozlaşdırıldığı kimi özünü göstər­məsə də, hamısı fərqli bir nəticəni təsəvvür etmək üçün bir sıra ehtimallar söyləməyə əsas verir. Məsələn, əgər müntəzəm miqrasiya hazırkı səviyyədə qalarsa və sığınacaq axtaranlar gəlməyə və qaçqın statusu almağa davam edərsə - 2014-2016-cı illərdəki müstəsna miq­rasiya böhranı zamanı olduğu miqyasda qalarsa - o zaman 2050-ci ilə qədər Av­ropadakı müsəlmanların sayı 11,2 faizlə 14 faiz arasında olacaq. 

Müsəlmanların miqrasiyası artdıqca münaqişə ehtimalı da artır. Hələ 2008-ci ildə “The Washington Post” nəşri Mərkə­zi Kəşfiyyat İdarəsinin direktoru Maykl Haydenə istinadla yazmışdı ki, Avropa­nın müsəlman əhalisi sürətlə artmaqda davam edəcək. Eyni zamanda, Avropa­nın yerli əhalisinin doğum səviyyəsi daha da azalacaq. Müsəlman miqrantların in­teqrasiyası Avropa dövlətləri üçün ciddi problemlər yaradacaq və vətəndaş mü­haribələri və ekstremizm potensialı təh­lükəsini əhəmiyyətli dərəcədə artıracaq.

Nəşr yazır ki, “kafir” avropalılara qar­şı vətəndaş müharibəsi çoxdan başlayıb. “Tarixçi Bernard Lyuisin sözləri ilə desək, “Avropa qalası”na hücumların tarixi üçün­cü dalğası İslamın müasir dövrdəki ən uğurlu fəth kampaniyasıdır. Müsəlmanlar nəinki qitəmizi islamlaşdırmaq istəklərini gizlətmirlər, hər yerdə bunu yüksək səs­lə bəyan edirlər”, deyə “The Washington Post” nəşri yazır. 

(ardı var)

İlqar RÜSTƏMOV
XQ