İrəvan nəyə ümid bəsləyir?

Kommunist ideologiyasının liderləri belə qlobal çağırışlar edirdilər: “Bütün dünyanın proletarları birləşin!” İndi Ermənistan hakimiyyəti və onun xaricdəki havadarları, habelə dünya erməniləri də həmin yolu tutmuşlar: Bütün dünya erməniləri birləşin! Məqsəd aydındır: – Cənubi Qafqazda sülh gündəmini dəyişdirmək, reallıqlara meydan oxumaq və beləliklə ümumən regionda barış mühitinin formalaşmasının qarşısını almaq. 

Bəs Ermənistan hakimiyyətinin və xaricdəki ermənipərəstlərin dedik­ləri nədir? Onlar əsasən iki məqam üzərində dayanırlar. Birincisi, 2023-cü ilin sentyabrından sonra böl­gəni tərk etmiş Qarabağ erməniləri­nin geri qayıtmaları, ikincisi, Bakıda həbsxana həyatı yaşayan Qarabağda­kı keçmiş separatçı rejimin rəhbərlə­rinin və başqa hərbi cinayətkarların, qeyri-müharibə şəraitində Azərbay­can ərazisində kəşfiyyat-diversiya fəaliyyəti həyata keçirənlərin azad edilməsi. 

Qeyd etdiyimiz məsələlərlə bağlı ətraflı söz açmazdan əvvəl bir məqama aydınlıq gətirək. Məlumdur ki, Ermənistan iqtidarı və havadar­ları 2020-ci ildən, yəni 44 günlük müharibə başa çatandan sonra sül­hdən yayınmaq üçün çeşidli mani­pulyasiyalara baş vurublar. Ancaq onların bütün cəhdləri uğursuz olub. Qarabağda separatçı rejimi saxla­maq istəkləri iflasa uğrayıb. Habelə, Qarabağ ermənilərinə beynəlxalq tə­minat məsələsi də puça çıxıb. Yəni, Ermənistan hazırda real kimi görünən sülhə doğru heç də öz xoşuna gəl­məyib. Buna görə də əlinə düşən ilk fürsətdən istifadə edib sühdən yayın­mağa çalışır. Fürsət isə Azərbaycanın COP29 kimi nüfuzlu tədbirə evsahib­liyini gerçəkləşdirməsidir. 

Bəli, rəsmi İrəvan və ermə­nipərəst dairələr əvvəllər sülh gün­dəmi ilə ziddiyyət təşkil edən və Bakı tərəfindən əsla qəbul edilməyən məsələləri, yəni haqqında söz açdı­ğımız Qarabağ ermənilərinin geri qayıdışı və faktiki cinayətkar olan hərbi əsir və girovların azadlığa buraxılması ilə bağlı məsələni ona görə qaldırırlar ki, COP29 mühi­tində Azərbaycanın adekvat cavab tədbirləri görməyəcəyini düşünürlər. Tədbirdən istifadə edib ölkəmizdən güzəşt qoparmağa çalışırlar. Daha doğrusu, buna müyəssər olacaqlarına inanırlar. Ona görə də sərsəmləməklə məşğuldurlar. 

Sərsəmləyənlər çoxdur. Onlardan biri də Ermənistanın ombudsmanı Anahit Manasyandır. O, “Armenpres­s”ə bildirib ki, Azərbaycanda saxlanı­lan erməni məhbuslar məsələsi, guya, təkcə Ermənistanın və ya ermənilərin deyil, bütün dünyanın problemidir. Necə? O anlamda ki, Manasyanın fikrincə, dünyanın bir hissəsində təh­lükəsizliyin təmin edilməməsi, bütün dünyada təhlükəsizliyə dair müxtəlif təsəvvürlərə səbəb olan fundamental hüquqlarla bağlı məsələdir.

Manasyan əmin edir ki, daim beynəlxalq təşkilatlarda erməni əsir­lərin qaytarılması və onların hüquq­larının pozulması məsələsini qaldı­rır: “Demək olar, bütün beynəlxalq təşkilatlarla ünsiyyətimin bir hissəsi kimi, mən mütəmadi olaraq, nəin­ki bu məsələni qaldırıram, həm də hüquqların pozulmasının aydın təh­lili ilə bir sıra hallarda beynəlxalq tərəfdaşlara konkret hüquq pozun­tularını, məsələn, videoçarxları təq­dim edirəm. Azərbaycanın müxtəlif telekanallarında erməni məhbusların iştirakı, eləcə də Azərbaycanda etnik ermənilərə qarşı məhkəmələrin qərə­zi ilə bağlı narahatlıqlar var”. Ermə­ni ombudsman bu kimi məsələlərin düzgün və operativ şəkildə həllini ta­pacağına ümidvar olduğunu bildirib. Çünki onun fikrincə, problem bütün sivil dünyanı narahat edirmiş. 

Minosyanın sivil dünyası kimlər­dir, hansı qüvvələrdən ibarətdir? Bu barədə nə isə demək mümkün deyil. Ancaq məsələ ondadır ki, ombuds­manın söylədiklərini başqa ermə­ni rəsmiləri də gündəmə gətiriblər. Məsələn, Ermənistan istintaq ko­mitəsinin rəhbəri Argişti Karamyan bu il yanvarın 5-də bildirmişdi ki, Azərbaycan 2023-cü ilin sentyab­rında Qarabağa hücumdan sonra 23 ermənini, guya, əsir götürüb. Əlbəttə, o, həmin 23 nəfərlik sayın içərisində keçmiş separatçı rejimin liderlərini də nəzərdə tutub. Fevralın 7-də isə Ermənistan baş naziri Nikol Paşin­yan ölkə parlamentindəki çıxışında demişdi ki, erməni əsirlərin qaytarıl­ması məsələsi İrəvanın gündəmində­dir və Ermənistan tərəfi bunu Bakı ilə danışıqlarda qaldırır.

Əlbəttə, istər Paşinyan, istərsə də Karamyan erməni əsirlərin və girov­ların qaytarılması cəfəngiyyatından söz açanda, məsələ indiki şəkildə qa­bardılmırdı. Yəni, mövzuya ümumi şəkildə toxunulurdu və sülh gündə­minin prioriteti sayılmırdı. Əvvəldə də bildirdiyimiz kimi, hazırda vəziy­yət fərqlidir. İstər bu məsələni, istərsə də Qarabağ ermənilərinin geri qay­tarılmasını sülh gündəminin tərkib hissəsi kimi göstərməyə çalışanlar aktivləşiblər. Məsələn, hazırda ikin­ci məsələni ümumən Ermənistanın təhlükəsizliyi kontekstində görənlər də meydana atılıblar. Sən demə, Qa­rabağ erməniləri evlərinə qayıtmasa­lar, bu, Ermənistanın təhlükəsizliyinə xələl gətirəcəkmiş. Ermənistanın sabiq rəhbərliyi də eynilə beləcə dü­şünürdü. Yəni, hesab edirdi ki, Qa­rabağ məsələsində kompromis, daha doğrusu, ədalətli davranmaq ölkənin təhlükəsizliyini təhdid altına alacaq. Bir halda ki, hazırda Ermənistan rəh­bərliyində təmsil olunanlar barəsində danışdığımız ritorikanın əl-ayaq aç­masına imkan verirlər, deməli, onlar da ekslərlə eyni ağıldadırlar. Belə düşüncənin, ümumən sülh mühitinin olmamasının, real danışıqlar müstə­visindən yayınmanın Ermənistan üçün necə fəsadlar yaratdığı isə hər kəsə yaxşı məlumdur.

Ə.RÜSTƏMOV
XQ