ABŞ-ın məhşur ictimai xadimi, filantrop və dünya tarixinin ilk dollar milyarderi kimi ad çıxarmış Con Devis Rokfellerin belə bir sözü var: “Müvəffəqiyyətin və uğurun təminatı üçün inadkarlıq qədər mühüm şərt yoxdur”. 

“Unutmayın ki, həyat bir imtahan­dır, sınaqdır”, – deyən Kanada əsilli amerikalı tanınmış natiq Brayan Trey­si isə özünün böyük populyar motiva­siya təlimlərində inadkarlığa bir qədər də geniş yanaşaraq bildirir ki, böyük uğur əldə etmək üçün əzm sınağın­dan keçməlisiniz, ancaq bu test tez-tez sizi təəccübləndirir. Çətin vəziyyət istənilən vaxt dəyişə bilir, özü də buna inanmadığınız halda. Gözlənilməz çə­tinlik, məyusluq, gecikmə, uğursuzluq durumlarında özünüzə və ətrafınızdakı hər kəsə, əslində, “hansı materialdan hazırlandığınızı” göstərirsiniz. Hesab edirik ki, ölkəmiz müstəqillik illərində Rokfellerin, Treysinin, eləcə də digər şəxsiyyətlərin klassik baxışlarındakı əzm və inadkarlıq testindən ləyaqətlə çıxıb. Son iyirimi ilə yaxın müddətdə hərəkət və davranışları ilə bu testin bütün fəlsəfi anlamlarını özündə ehtiva edən xarakterin sahibi isə odur – Azər­baycan Prezidenti İlham Əliyev. 

Ədalətin diktəsi və sülhün şərtləri

Dövlət başçısının ölkəmizin media orqanlarına müsahibələri də inadkarlı­ğın və prinsipiallığın ənənəvi nümayiş platformasıdır. Azərbaycan cəmiyyəti bu platformada qətiyyətin və əzmin təntənəsini görməkdədir. Ayrıca onu da deyək ki, ölkəmizin rəhbəri, varlığı­na xas olan xarakterini sanki ənənələş­dirib. Əslində isə onun xarakterindəki cəhətlər bütövlükdə xalqın, dövlətin və cəmiyyətin mahiyyətinə hakim kəsilmiş obraz qazanıb. Qətiyyətlə bildirmək mümkündür ki, bu obraz həm də qalib xalqın obrazıdır. 

Bəli, cənab İlham Əliyevin Salyan­da – dünya türkçülüyünün banisi Əli bəy Hüseynzadənin yurdunda Azər­baycan Televiziyasına müsahibəsində­ki fikirləri ilə bir daha qalib xalqın obra­zını nümayiş etdirdi. İllərlə çətinliklərə, məhrumiyyətlərə, sıxıntılara mətanət­lə sinə gərərək, Zəfərinə qovuşmuş xalqın. Bu xalq artıq yaşadıqları ağrı-acıların hesabını sormalıdır, öz şərtlə­rini diktə etməlidir. Nəzərə alınmalıdır ki, Prezidentin diktəsi kimisə, indiki halda Ermənistanı və onun rəhbərliyi­ni nə əzməkdir, nə də aşağılamaq. Bu diktə Tanrının İlahi ədalətidir. Ədalətin yaşadığımız Cənubi Qafqaz regionun­da sülhün, əmin-amanlığın, barışın və dinc birgəyaşayış naminə olan diktəsi. 

Azərbaycan xalqı böyük xalqdır. 44 günlük müharibədə qalib gəlməsinə, işğalçı Ermənistanı darmadağın etmə­sinə rəğmən ona əlini uzadır, ölkənin müharibənin nəticələrinə və o nəticələ­ri doğurmuş yaramaz siyasət səbə­bindən düşdüyü girdabdan çıxmasına kömək göstərmək istəyir. Prezidentin müsahibəsində toxunduğu ilk məqam da məhz budur. Təsadüfi deyil ki, Azər­baycan və Ermənistan arasındakı sülh prosesinin hazırkı vəziyyətindən bəhs edən dövlətimizin başçısı vurğula­yır: “Bildiyiniz kimi, danışıqlarla bağlı, Azərbaycan tərəfindən irəli sürülmüş təşəbbüslər bu gün əsas amildir. Çünki işğala, erməni vəhşiliyinə, barbarlığına baxmayaraq, məhz Azərbaycan təklif etmişdir ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi imzalansın və məhz Azərbaycan məlum beş prin­sipi ortaya qoymuşdur. Bu prinsiplər beynəlxalq hüququn norma və prin­siplərinin təməl prinsipləridir. Biz bəri başdan bəyan etmişdik ki, məhz bu prinsiplər üzərində ölkələrin suveren­liyi, ərazi bütövlüyü, sərhədlərin toxu­nulmazlığı və digər prinsiplər əsasında danışıqlar mümkündür və sülh müqa­viləsi imzalana bilər”. 

Erməni etirafı, reallığa aciz müqavimət 

Azərbaycan Cənubi Qafqazın lider dövlətidir. Bu liderlik dünya dövlətləri tərəfindən, tam mənada, qəbul edilir. Təsadüfi deyil ki, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan da aprelin 18-də ölkə parlamentindəki çıxışı zamanı dolayısı ilə mövcud reallığa söykəndi. Beynəlxalq vəziyyətin Bakının daha artığına nail olmasına imkan yaratdı­ğını deyən Paşinyan əlavə etdi: “Çünki Azərbaycan enerji və ya logistika kə­sişməsinə çevrilib və onun həm Rusi­ya, həm də Qərb ölkələri üçün əhəmiy­yəti artıb”. 

Görünür, Nikol dövlətimizin başçı­sının “Ermənistan tərəfinin mövqeyin­də son iki il ərzində müxtəlif ziqzaqlar olub, yəni müxtəlif dəyişikliklər olub” fikrinin həqiqətlə səsləşdiyinin fərqin­dədir. Hər halda, özünün qeyri-ciddi qarşılandığını bilməmiş deyil. Belə nəticəyə gəlmək olar ki, baş nazir bu ziqzaqların ölkəsi üçün növbəti fəlakət ssenarisi doğuracağını düşünür. Sadə­cə, bunu, cənab İlham Əliyevin təbirin­cə desək, başqa variantın olmadığını başa düşməyən xəstə erməni cəmiy­yəti var. O cəmiyyət ya anlamır, yaxud anlamaq istəmir ki, Paşinyan keçən ilin oktyabrında Praqa və Soçi görüş­lərində Azərbaycanın ərazi bütövlüyü­nü və suverenliyini rəsmən qəbul edib. Dövlətimizin başçısı müsahibəsində bu məqamı xüsusi vurğulamaqla da Ermənistan üçün sülhün qaçılmazlığı üzərinə gəlir. Sülhün qaçılmazlığındakı başlıca formul isə Qarabağın Azərbay­can ərazisi kimi rəsmən tanınmasıdır. 

Qarabağ Azərbaycandır!

Prezidentin fikirlərinə diqqət ye­tirək. Diqqət yetirək və bilək ki, İrə­van nəyi artıq qəbul edib: “Yəni qəbul edib ki, Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sərhədlər – 1991-ci ilin Al­ma-Ata Bəyannaməsi əsasında həll olunmalıdır. O da nəyi göstərir? Onu göstərir ki, müttəfiq respublikalar ara­sında olan sərhədlər dövlət sərhədləri sayılır. Beləliklə, bax, bu rəsmi addımı atmaqla Ermənistan rəsmən Qarabağı Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi kimi ta­nıyıb. Vaxtilə “Qarabağ Ermənistandır və nöqtə” deyən Ermənistan bu gün “Qarabağ Azərbaycandır və nida” söz­lərimizi təkrar etməlidir. Çünki əgər “A” deyibsə “B” də deməlidir. Alma-Ata Bə­yannaməsini əsas götürüb bunun üzə­rində sülh müqaviləsinə hazır olduğu­nu göstərən Ermənistan artıq rəsmən bəyan etməlidir ki, Qarabağ Azərbay­candır”.

Ermənistan, heç bir halda, Qarabağ mövzusunu gündəmə gətirməməlidir. Çünki, “nəticə etibarilə bizə belə gəlir ki, Ermənistan da prinsip etibarilə bizim yanaşma ilə razıdır”, – deyən Azərbay­can Prezidenti, əslində, həmin Alma-Ata Bəyannaməsinin erməni cəmiyyə­tindəki fərqli interpretasiya cəhdlərinin səmərəsizliyini vurğulamaqdadır. 

Dövlətimizin başçısının fikirləri İrə­vanın siyasi manipulyasiya cəhdlərinə meydan verilməyəcəyinin növbəti təs­diqidir. Deməli, aprelin 18-dəki məlum çıxışında Ermənistan və Azərbaycanın Sovet İttifaqında tərtib edilmiş xəritələ­rinin ölkələrin ərazi bütövlüyünün əsası kimi gələcək sülh müqaviləsinə əlavə olunmasının vacibliyini vurğulayan baş nazir Paşinyan “lakin burada ən çətin məsələ Dağlıq Qarabağdır” qənaətinə gəlməməlidir. Daha doğrusu, bütövlük­də, Ermənistan cəmiyyəti bu məntiqə söykənməməlidir. Nəzərə almalıdır ki, diktə edən tərəf kimi Azərbaycanın Alma-Ata Bəyannaməsinə baxışı Qa­rabağı müzakirə mövzusu kimi qəbul etməkdən tam və prinsipial şəkildə uzaqdır. 

Həm də ona görə uzaqdır ki, Ba­kının bölgənin erməni əhalisi ilə bağlı öz yanaşması var. Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi: “Qarabağ bizim daxili işimizdir. Qarabağda ya­şayan ermənilər ya Azərbaycan vətən­daşlığını qəbul etməlidirlər, ya da ki, özləri üçün başqa yaşayış yeri tap­malıdırlar. Burada tam sərbəstlik var, bütün demokratik əsaslar təklif olunur. Bu məsələ insan hüquqları əsasın­da öz həllini tapmalıdır. Bu gün bizim hərəkətlərimiz onu göstərir və niyyə­timiz ondan ibarətdir ki, tezliklə sülh müqaviləsi imzalansın, Azərbaycanla Ermənistan arasında bu qarşıdurmaya son qoyulsun”.

Bəli, Ermənistanın Azərbaycana qarşı, yumşaq desək, mənfi müna­sibətinə son qoymasının vaxtı çatıb. Əslində, o vaxt 2020-ci ildə çatmışdı. Sadəcə, ölkədəki şovinist və revanşist dairələr bunu anlamaq istəməmişdilər və demək olmaz ki, bu gün anlayırlar. Həmin dairələr ötən müddətdə xaric­dəki havadarlarının, anti-Azərbaycançı qüvvələrin köməyilə 44 günlük mühari­bədən sonra Cənubi Qafqazda forma­laşmış yeni reallıqlara, bir növ, demarş xətti götürmüş, müxtəlif “fəaliyyətlərə” baş vurmuşdular. Ermənistan hakimiy­yəti isə onlara arxalanaraq təxribatlar törətmiş, elə zənn etmişdi ki, güc nü­mayişi ilə nəyəsə nail olmağı bacara­caq. Ancaq Prezident İlham Əliyevin də bildirdiyi kimi, bizim iradəmizi, qə­tiyyətimizi, gücümüzü əyani şəkildə gördülər. 

“Mən indi sadalamaq istəmirəm, bu iki il yarım ərzində bir çox önəmli hadisələr baş vermişdir, həm Azər­baycan–Ermənistan dövlət sərhədi istiqamətində, eyni zamanda, Rusiya­nın müvəqqəti qaydada yerləşdirilmiş sülhməramlı qüvvələrinin nəzarətində olan bölgədə. Biz dəfələrlə göstərmi­şik ki, bu torpaqların sahibləri bizik və heç kimə imkan vermərik ki, bizim əra­zimizdə kimsə at oynatsın”, – deyən dövlətimizin başçısının vurğuladığı bir məqamın üzərində xüsusi dayanmağa ehtiyac duyuruq. 

Qarabağ ermənilərinin reinteqrasiyası və “təlxəklərin marşı”

Məlumdur ki, Azərbaycan dövləti Qarabağ ermənilərinin reinteqrasiyası ilə bağlı təkliflər irəli sürür. Onları Ba­kıya, vətəndaşı olduqları dövlətin pay­taxtına dəvət edir. Danışıq üçün irəli sürülmüş mövzulardan görünən budur ki, ölkəmiz bölgənin gələcək inkişa­fında yerli əhalinin rolunu vurğulamaq niyyətindədir. Bu vurğulanma, heç şübhəsiz, layiqli həyat şəraiti baxımından təminat deməkdir. 

Təəssüf ki, qarşı tərəf ölkəmizin mövcud istiqamətdəki təşəbbüslərini dəyərləndirmir. Nəzərə alaq ki, Qara­bağdakı separatçı rejim İrəvanın əli ilə hərəkətə gətirilir. Cənab İlham Əliyev isə ötən müddətdə, ilk dəfə olaraq, se­paratçılar üçün də şans yaradır. Səs­ləndirdiyi fikirlərlə, faktiki surətdə, on­ları da reinteqrasiyaya dəvət edir. Heç şübhəsiz, bu, son dərəcə böyük, siyasi anlam daşıyan amnistiyadır. 

Ancaq dövlətimizin başçısının söylədiklərinə adekvat reaksiyanın verilməsi önəmlidir. Axı, Azərbaycan Prezidentinin şəxsində, ölkəmiz sepa­ratçıları da Ermənistan rəhbərliyinin orbitindən çıxarmağa dəvət edir. Bəs, dəvət edilmişlər nəyi düşünməlidir­lər? Hesab edirik ki, ölkəmizin rəhbəri müsahibəsində bunu da kifayət qədər açıq tekstlə vurğulayır: “Separatçılar da bilməlidirlər ki, onların iki seçimi var: ya Azərbaycan Bayrağı altında ya­şayacaqlar, ya da ki, çıxıb gedəcəklər. Biz separatçıların əsas simalarından olan Serjik Sarkisyanı, Robert Koçar­yanı, Seyran Ohanyanı Qarabağdan iti qovan kimi qovmuşuq, onları diz çök­dürmüşük. Onlar İkinci Qarabağ mü­haribəsi zamanı Qarabağa gəlmişdilər, guya, bizimlə vuruşmağa gəlmişdilər. Üçü də bizim torpağımızdan dovşan kimi qaçdı, indi heç biri heç burnunu da soxa bilmir nə Xankəndiyə, nə başqa bir yerə”.

Bəli, Qarabağdakı separatçı rejimin təmsilçiləri koçaryanların, sarkisyanla­rın, ohanyanların və digər yanların acı­nacaqlı aqibətindən ciddi nəticə çıxar­malıdırlar. Azərbaycan xalqına qarşı törətdikləri qətliamlarla, soyqırımları ilə öyünənlərin düşdükləri rəzil durumu gözlərinin önündə canlandırmalıdırlar. Bilməlidirlər ki, hazırda Qarabağda se­paratçılıq fəaliyyətinə baş vurmaqla, özlərini “prezident”, “nazir” və sair bu kimi vəzifələrə ucaltmaqla, Azərbaycan cəmiyyətinin və dövlətinin gözündə cə­nab İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, təlxəklər toplusu obrazındadırlar. Bu topludakılar “ya bizim sözümüzlə otu­rub duracaqlar, ya da ki, oradan rədd olacaqlar və orada yaşayan, onların faktiki olaraq girovuna, əsirinə çevril­miş erməniləri də rahat buraxacaqlar”. 

Dəfələrlə bildirmiş və yazmışıq ki, Ermənistan rəhbərliyi və Qarabağdakı separatçı rejim bölgənin erməni əha­lisinin həyatını ağırlaşdırmaqla məş­ğuldur. Yəni, faktiki olaraq, Qarabağ erməniləri avantürizmin qurbanıdırlar. Hətta onu da vurğulamışıq ki, Ermə­nistan hakimiyyəti özünün ambisiya­larını reallaşdırmaq üçün onların fiziki cəhətdən məhvinə də hazırdır. Bu fik­ri söyləyərkən, çox da uzaq olmayan tarixə nəzər salmışıq. 1988-ci ildə er­mənilərin azərbaycanlılara qarşı nifrə­tini körükləyən erməni millətçilərinin Sumqayıtda özlərinin dinc soydaşlarını qətlə yetirmələrini və sonradan bunu, guya, azərbaycanlıların törətdiklərini dünyaya car çəkmələrini xatırlamışıq. 

Erməni xisləti və Sumqayıt “ssenarisi”

Hazırda dünya erməniliyi də Qara­bağda bu sayaq qətliama gedə bilər. Tipik erməni xəstəliyinin daşıyıcılarının fikrincə, Qarabağ ya müstəqil dövlət olmalı, ya da ermənisizləşməlidir. Etnik təmizləmə və soyqırımı “məntiqlərini” işə salmaları da bu mənfur baxışdan qaynaqlanır. Hesab edirlər ki, bölgənin erməni əhalisinin fiziki cəhətdən yoxlu­ğu Azərbaycana qarşı dünya miqyaslı əks-təbliğatın tərkib hissəsi ola bilər. Yəni, əgər Qarabağ müstəqillik qazan­mırsa, onun, belə demək mümkünsə, niskili intiqam və qisas motivi kimi gələ­cəyə daşınmalıdır. Ortada bu qədər qəddar xislət və yanaşma var. 

Azərbaycan isə çalışır ki, Qarabağ­da erməni əhalisi qalsın və yaşasın. Ölkəmiz bölgənin siyasi spekulyasiya­ların predmetinə çevrilməməsini istəyir. Dövlətimizin başçısı da müsahibəsində özünün qətiyyətli və prinsipial yanaş­ması ilə qeyd etdiyimiz məqamlara yetərincə əhatəli aydınlıq gətirir: “Mən əminəm ki, hazırda Qarabağda yaşa­yan erməni əhalisinin əksəriyyəti Azər­baycan vətəndaşlığını qəbul etməyə hazırdır. Sadəcə olaraq, bu zəlilər, bu yırtıcı heyvanlar, separatçılar qoymur­lar. Qoymurlar ki, bu insanlar rahat yaşasınlar, 30 il bunları girov kimi sax­layıblar. Ona görə mənim mövqeyim bundan ibarətdir, bunu hər kəs eşitsin, həm Ermənistan rəhbərliyi, həm bu gün onların arxasında dayanan qüvvələr, bizim iradəmizə heç kim təsir edə bil­məz. Biz bunu sübut etmişik, müharibə zamanı və müharibədən sonra. Lazım olarsa, bir də sübut edərik istənilən for­mada”.

“Bayraq mənliyimdir, bayraq kimliyim...”

Azərbaycanla Ermənistan ara­sındakı sülh kompleks səciyyə daşı­malıdır. İrəvan ölkəmizə, xalqımıza münasibətdə tipik erməni xəstəliyinin təzahür formalarından əl çəkməlidir. Hazırkı məqamda biz bunun şahidi de­yilik. Əksinə, görürük ki, Ermənistan­dakı bəzi qüvvələr düşmənçiliyi, barış­mazlığı təlqin edirlər. Ən pisi isə budur ki, ölkənin rəsmi siyasəti bu “baxışlara” qarşı nəinki müqavimət göstərir, eyni zamanda, onların arxasınca sürünür. Elə təəssürat yaranır ki, Paşinyan ad­ministrasiyasi azərbaycanlılara nifrət ritorikasını göstərmək uğrunda ənənə­vi şovinistlərlə, bir növ, rəqabətə girib. 

Təsəvvür edin, Paşinyan hökuməti­nin 2022-ci il üçün proqramının icrası­na dair hesabatında ermənilərin azər­baycanlılara qarşı bəslədikləri bütün qəzəb hisslərinin kağıza köçürüldüyü, bunların azərbaycanlıların ermənilərə nifrəti adı ilə rəsmiləşdirildiyi və bey­nəlxalq hüquq müstəvisinə daşındığı açıqlanır. Halbuki, ortada son günlərin çox böyük faktı var. Söhbət İrəvan­da keçirilmiş ağır atletika üzrə Avro­pa çempionatının açılış mərasimində Azərbaycan Bayrağının yandırılmasın­dan gedir. 

Böyük Azərbaycan şairi Bəxtiyar Vahabzadə özünün məhşur şerində bildirirdi ki, bayraq mənliyimdir, bayraq kimliyim, bayraq öz yurduma öz hakim­liyim. Azərbaycanın dövlət başçısının İrəvandakı məlum həqarət olayına mü­nasibətindəki sərtlik də şairin diqqətə çatdırdığımız misralarının ruhundadır. 

Baş vermiş hadisəni Ermənistan hakimiyyətinin növbəti çirkin əməli kimi qiymətləndirən cənab İlham Əliyev bunu söyləməyə əsas verən səbəblər üzərində dayanıb: “Birincisi, bu ha­disəni törədən insanabənzər məxluq Ermənistan hakim dairələrinin yüksək­səviyyəli şəxsləri ilə birbaşa təmasda­dır. İkincisi, bu məxluqa heç bir cəza verilmədi, əksinə, Ermənistanda onu qəhrəmanlaşdırırlar. Guya, onu sax­layıblar, ondan bir neçə dəqiqə sonra buraxıblar. Orada bir şou düzəldib­lər, onu alqışlarla qarşılayıblar və bu adama qarşı heç bir cəza tədbiri, heç cərimə də tətbiq olunmayıb. Yəni, bu, nəyi göstərir? Ermənistanın siyasi rəh­bərliyinin gözü önündə belə bir rəzil ha­disə baş verir və buna heç bir reaksiya verilmir. Deməli, Ermənistan hakimiy­yəti, hökuməti, dövləti bu çirkin əməlin müəllifidir”. 

Bəli, bir qədər əvvəl də bildirdik ki, Ermənistan hakimiyyəti ölkədəki xəstə anti-Azərbaycan baxışlarının arxasın­ca sürünməkdədir və öz fəaliyyəti ilə həmin baxışların birbaşa sahibləri olan müxaliflərdən daha “irəli getdiyini” nü­mayiş etdirməyə çalışır. Paşinyanın komandası hesab edir ki, belə dav­ranmasa, daxildə nüfuzdan düşəcək. Nəticə bunu deməyə əsas verir: sanki ölkədə daha pis erməni olmaq uğrunda yarış gedir və mövcud iqtidar heç kəsin özündən öndə olmasını istəmir. 

“Azərbaycan Bayrağınıöz başları üzərində görə bilərlər”

Sonda bir daha vurğulayaq ki, Prezident İlham Əliyev Azərbaycan Te­leviziyasına aprelin 19-da verdiyi mü­sahibədə ölkəmizin Qarabağ əzmini, ərazi bütövlüyümüzün təminatına və toxunulmazlığına, mövcud istiqamət­dəki əks meyillərə qarşı inadını bir daha sərt və qətiyyətli formada ortaya qoydu. Dövlətimizin başçısı fikirləri ilə Ermənistanla normallaşma prosesinin fundamental tərəflərini də vurğulamış oldu. 

İndi Ermənistan hakimiyyəti və cəmiyyəti Azərbaycan liderinin söylə­diklərini ciddi şəkildə təhlil etməlidir. Təhlil etməli və ölkəmizlə münasibət­lərin gələcək trayektoriyasını düzgün şəkildə müəyyənləşdirməlidir. Çünki bu müəyyənləşdirmə Ermənistan adlı dövlətin gələcəkdə mövcud olub-ol­mayacağı ilə bağlı suallara da aydınlıq gətirəcəkdir. Prezident İlham Əliyevin də vurğuladığı kimi, yaxşı fikirləşsinlər. Çünki “bir gün gözlərini açıb Azərbay­can Bayrağını öz başları üzərində görə bilərlər”.

Əvəz CAHANGİROĞLU, “Xalq qəzeti”