Ermənistan Naxçıvan Muxtar Respublikasının Sədərək rayonunun yaxınlığında, Arazdəyən kəndində ABŞ sərmayəsi ilə iri metallurgiya zavodu tikmək fikrindən dönmür və bununla bağlı Azərbaycanın haqlı narazılığını qəbul etmək istəmir. İşğalçı ölkə, hətta sözügedən məsələdə respublikamıza qarşı ittihamlar irəli sürməkdən belə çəkinmir. 

Bu barədə Ermənistanın Ətraf Mühit Nazirliyinin mətbuat katibi Ani Akopyan ölkəsinin “News.am” saytına təmsil etdiyi qurumun departament rəhbəri Hakop Simidyanın fikirlərinə əsaslana­raq verdiyi müsahibədə tikiləcək müəs­sisənin bütün ekoloji standartlara və tələblərə uyğun olacağını bildirir və Azərbaycandan “Ermənistanın suveren ərazisində qeyri-qanuni güc tətbiqini dayandırmağı” tələb edir. A.Akopyan belə bir riyakar bəyanatı ilə kifayət­lənməyərək, 70 milyon ABŞ dolları sərmayə ilə tikilən böyük metallurgiya müəssisəsinin Azərbaycan ərazisindən mütəmadi olaraq atəşə tutulduğu, inşa­at işlərinin qarşısının alındığı kimi iftira­lar da səsləndirir.

A.Akopyan müsahibəsində Espo Konvensiyasının 15-ci maddəsini xa­tırladaraq “tərəflər arasında mübahisə yarandıqda, onlar bunu danışıqlar yolu ilə və ya öz mülahizələri əsasında hər hansı digər yolla həll etməlidirlər”, – deyir. Bax, elə bu məqamda onun çir­kin niyyəti üzə çıxır. Belə ki, Azərbay­canın bu məsələ ilə bağlı ilk gündən qarşı tərəflə danışıqlar aparmaq cəhdi, respublikamızın Ermənistanın belə bir təhlükəli yoldan geri dönməsinin zəru­ri olduğunu dəfələrlə bildirməsi nənki işğalçı dövlətə, eyni zamanda, bey­nəlxalq qurumlara da bəllidir. 

O da aydındır ki, beynəlxalq hüquqa görə, hər bir ölkə öz ərazisində təsərrüfat fəaliyyəti ilə məşğul ola bilər. Lakin həmin fəaliyyət digər ölkənin əra­zisinə təsir edirsə, bu, mütləq razılaş­ma yolu ilə beynəlxalq hüquq və ekoloji normalara uyğun həyata keçirilməlidir. Ermənistan isə bu zəruri amili qulaqar­dına vurur, tarixi Azərbaycan torpağı olan Arazdəyəndə xarici investorla birgə metallurgiya zavodunun tikintisi­ni–belə bir ağır cinayət əməlini davam etdirməkdə israrlı olduğunu beynəlxalq aləmə məhəl qoymadan davam etdi­rir, hətta bu azmış kimi, ölkəmizi haqq səsinə görə, necə deyərlər, günahkar çıxarır. 

Yeri gəlmişkən, bu məsələ Azər­baycan Respublikası Ekologiya və Tə­bii Sərvətlər Nazirliyinin Ermənistanın Azərbaycanın ekoloji mühitinə ciddi mənfi təsir göstərən qanunsuz fəaliy­yəti ilə bağlı yaydığı bəyanatda da öz ifadəsini tapıb. Həmin bəyanatda qeyd olunur ki, belə bir zavodun tikilməsi işğalçı dövlətin “Transsərhəd konteks­tində ətraf mühitə təsirin qiymətlən­dirilməsi haqqında” Konvensiyasının (Espo Konvensiyası) müddəalarını ko­bud surətdə pozması deməkdir. Belə ki, Espo Konvensiyasının müddəala­rına görə, Konvensiya tərəfi öz ərazi­sində planlaşdırdığı iri təsərrüfat fəaliy­yətinin digər ölkələrin ərazisinə mənfi ekoloji təsiri olduğu halda, bu fəaliyyəti həmin ölkənin müvafiq qurumları ilə razılaşdırılmalı, ətraf mühitə təsirin qiy­mətləndirilməsi ilə bağlı sənəd hazırla­malıdır. Ermənistan Espo Konvensiya­sının üzvü olaraq sözügedən fəaliyyətə başlamazdan öncə Azərbaycanın və təsirə məruz qalan ərazilərdə ictima­iyyətin transsərhəd ətraf mühitə təsi­rin qiymətləndirilməsi prosedurunda iştirakını təmin etməli idi. 

Bəyanatda daha sonra deyilir: “Bil­diririk ki, Ermənistan tərəfindən bey­nəlxalq hüquq, o cümlədən ekoloji hüquq normalarına riayət edilməməsi ilk hal deyil. Bir müddət əvvəl Metsa­mor Atom Elektrik Stansiyasının əra­zisində yeni nüvə reaktorunun tikintisi planları ilə əlaqədar Azərbaycan Espo Konvensiyası çərçivəsində Ermənis­tana qarşı iddia irəli sürmüş və Ermə­nistanın Konvensiyanın müddəalarına əməl etmədiyi barədə qərar çıxarılmış­dır. 

Ermənistanın dağ-mədən sənaye­si uzun illərdir ki, Azərbaycanın eko­loji mühitinə ciddi mənfi təsir göstərir. Ermənistanın iri mədən müəssisələri – Qacaran mis-molibden zavodu və Qafan filiz emalı kombinatının yük­sək kimyəvi tərkibli istehsalat suları transsərhəd Oxçuçayı intensiv şəkildə çirkləndirir. Bu faktlar göstərir ki, Ermə­nistanın bu cür qanunsuz fəaliyyətləri təkcə Azərbaycanın deyil, ümumi regi­onun ekoloji mühiti üçün təhlükə mən­bəyinə çevrilib”. 

Ümumiyyətlə, belə bir təhlükəli müəssisənin məqsədli şəkildə ölkə­mizlə sərhəddə, Arazın Azərbaycana tökülən hissəsində tikilməsi ekoterror­dur. Metalların zəhərli tullantılarının Araz çayına axıdılması burada olan yüzlərlə köçəri quşun və balığın məh­vi deməkdir. Düzdür, Araz çayının Er­mənistan tərəfindən çirkləndirilməsi bu gün də davam edir. Bu isə Arazqırağı ərazilərdə fauna və floranın məhvinə səbəb olur. Mütəxəssislərin sözlərinə görə, artıq bir çox bitki və heyvanla­rın bu ərazilərdə gözə dəyməməsi bu ekoterrorla bağlıdır. Son zamanlar aparılan müşahidələr zamanı müəyyən edilib ki, çayın suyu getdikcə qatılaşır, rəngi dəyişir. Lakin bütün bunlara bax­mayaraq, Ermənistan təbiət əleyhinə yönələn əməllərini davam etdirməkdən çəkinmir. 

Ekoloqlar bildirirlər ki, sözügedən zavod fəaliyyətə başlayandan sonra Araz çayının daha çox çirklənməsi ilə yanaşı, həm də istehsal zamanı müəs­sisənin atmosferə atacağı qaz və metal tozlar külək vasitəsilə ətrafa yayılacaq, bununla da sərhəddə yerləşən yaşayış məntəqələri, eyni zamanda, muxtar respublika üçün təhlükəli vəziyyət ya­ranacaq. 

Samir HEYDƏROV,

iqtisadçı-ekspert

Ermənistanın müəyyən dövr­lərdə transsərhəd çaylar vasitəsilə ölkəmizə qarşı ekoterror törətdiyi məlumdur. İşğalçı dövlət bu dəfə isə ABŞ-da qeydiyyatda keçən şirkətlə birgə metallurgiya zavodu tikməklə, necə deyərlər, bütün sərhədləri ke­çir, daha dəhşətli əmələ əl atır. Çünki tikiləcək müəssisənin kimyəvi tullan­tıları Araza axıdılmaqla bu çayın flo­ra və faunasına ciddi zərər vermək­lə bərabər həmin bölgədə fəaliyyət göstərən fermer təsərrüfatlarına və insanların sağlamlığına ciddi təhlükə yaradacaq. Ermənistan bu cür eko­loji terror törətməklə 1991-ci il Espo konvensiyasını pozur. Bununla da işğalçı dövlət müəssisənin tikintisini reallaşdırmaqla “Transsərhəd kon­tekstində ətraf mühitə təsirin qiymət­ləndrilməsi” prinsiplərini bilərəkdən pozur.

Ümumiyyətlə, bu metallurgiya zavodunun zəhərli kimyəvi tullantıla­rı bölgədəki ekosistemə böyük zərbə vura bilər. Onun tullantılarının Araz çayına axıdılması riski həm çaydakı canlı aləm, həm də Arazın suyundan suvarma üçün istifadə edilən geniş təsərrüfatlar üçün həyəcan siqnalıdır. Ermənistanın dağ-mədən sənaye­sində heç bir beynəlxalq standartlara əməl edilməməsi həm Azərbaycan, həm də, ümumilikdə, bölgə üçün cid­di ekoloji təhdid yaradır. 

Qeyd edim ki, Azərbaycan və Er­mənistan adıçəkilən Konvensiyanın tərəfləri olduğu üçün həmin sənədə əsaslanaraq zavodun ətraf mühitə təsirinin qiymətləndirilməsi işini birgə aparmalı, eyni zamanda, bölgəyə yaxın yaşayan azərbaycanlıların rəyi nəzərə alınmalıdır. Ermənistanın bu tələblərə riayət etməməsi bir daha onu göstərir ki, işğalçı dövlət regi­onda destruktiv siyasət aparır, tərəf olduğu beynəlxalq sənədlərin müd­dəalarını, beynəlxalq öhdəliklərini kobud şəkildə pozur.

Ermənistan tərəfindən Azərbay­cana qarşı ekoloji terror və ekosid siyasətinin aparılması yenilik deyil. “Metsamor”un uzun illər regionun ət­raf mühitinə təhdid kimi qalması, iş­ğal dövründə Qarabağda törədilmiş genişmiqyaslı ekoloji faciələr, yüksək kimyəvi tərkibli istehsalat sularının təmizlənmədən Oxçuçaya axıdılma­sı buna əyani misaldır. 

Hazırda isə Ermənistan ekoloji cinayətini davam etdirməklə, ətraf mühitə ciddi ziyan vurmaqla Azər­baycan, o cümlədən region əhalisi­nin insan hüquqlarını kobud şəkildə pozur və sırf özünün iqtisadi maraq­larını önə çəkir. 

Vaqif BAYRAMOV, “Xalq qəzeti”