Ermənistan hakimiyyəti ölkənin müdafiə sənayesinin “əhəmiyyətli dərəcədə yenidən qurulduğunu və şaxələndirildiyini” elan edir. Əsas göstərici kimi İrəvan Rusiyanın son 2-3 ildə Ermənistana silah tədarükü haqqında sazişlərdə payının 96% - dən 10% - ə qədər azaldığını göstərir. Erməni politoloq David Arutyunov Verelq-ə bildirib ki, müdafiə sənayesinin müxtəlifliyi prosesində Ermənistan hansı çətinliklərlə üzləşir, İrəvan niyə bu məsələ ilə bağlı Hindistan və Fransa ilə əməkdaşlığa xüsusi önəm verməyə qərar verib.
XQ həmin müsahibəni təqdim edir:
"-Cənab Arutyunov, təhlükəsizlik sferasında təmasların belə kəskin dəyişməsinə münasibətiniz necədir? Hindistan və NATO tipli silahların Ermənistanda mövcud olan, əsasən Rusiya və Sovet istehsalı olan nomenklaturaya uyğunlaşdırılması baxımından Ermənistanın müdafiə sənayesi üçün hansı problemlər yarada bilər?
-Silah sistemlərinin şaxələndirilmiş və vahid modellərinin müsbət və mənfi cəhətləri var. Birinci halda, bu, bir təchizatçıdan asılılığın olmaması, müxtəlif kompleksləri müsbət cəhətləri ilə birləşdirmək imkanıdır. Eyni zamanda, şaxələndirilmiş model silah sistemlərinin maddi-texniki təminatı və texniki xidməti, onların inteqrasiyası üçün xərclərin artırılmasını nəzərdə tutur. Bu baxımdan vahid model daha ucuz və ümumiyyətlə daha effektivdir, lakin bir təchizatçıdan asılılıq tələb edir.
Ermənistanın timsalında, diversifikasiya ilə bağlı mövcud vəziyyət əsasən obyektiv səbəblərdən və məcburi şəkildə, Ukrayna münaqişəsinin başlanmasından sonra Rusiya tərəfinin hərbi-texniki əməkdaşlıq çərçivəsində qarşılaşdığı çətinliklər nəticəsində yaranıb. Sonra erməni tərəfi özü də Rusiya Federasiyası ilə münasibətləri nümayişkaranə şəkildə korlamaqla, Qərblə yaxınlaşmaqla bu sahədəki problemləri daha da gərginləşdirdi.
Ermənistan üçün Rusiya/sovet istehsalı olan silah sistemlərini Hindistan və Qərblə uyğunlaşdırmağın zəruriliyi, məhdud insan və maliyyə qaynaqlarının yeni silah sistemlərinin saxlanmasına və onların inteqrasiyasına daha da diqqətinin artırılmasının zəruriliyi, habelə yeni kalibrli döyüş sursatlarının sabit tədarükünün təmin edilməsi zərurəti deməkdir. Bütün bu çağırışlar Ermənistan tərəfi üçün xüsusilə çətin olacaq, çünki İrəvanın ölkə sərhədlərinin davam edən blokadası ilə bağlı mövcud logistika problemləri nəzərə alınmalıdır. Bundan əlavə, zaman amili də böyük əhəmiyyət kəsb edir, çünki silah sisteminin müəyyən edilmiş yenidən qurulması əlavə vaxt tələb edir, regiondakı vəziyyətə əsasən, Ermənistanda bu vaxt yoxdur.
-Məsələn, rusiyalı hərbi ekspertlər bildirirlər ki, Qərb uzun müddət Rusiyadan fərqli olaraq hava hücumundan müdafiəni inkişaf etdirməyib. Qərbdə onlar əsasən ordunun aviasiya komponentini inkişaf etdirdilər, Rusiya isə əksinə, Sovet dövründən bəri hava hücumundan müdafiə sistemlərini mütərəqqi olaraq inkişaf etdirməyə davam etdi. Bu baxımdan Ermənistanın Qərb ölkələrindən hava hücumundan müdafiə sistemləri almaq qərarı nə dərəcədə düzgündür və onlar nə dərəcədə yüksəkdir? Onlar Ermənistanda fəaliyyət göstərən hava hücumundan müdafiə sistemləri ilə necə inteqrasiya olunacaq, xüsusən də Ermənistan və Rusiyanın vahid hava hücumundan müdafiə sistemi ilə bağlı razılaşması varmı?
-Qərb istehsalı olan müasir hava hücumundan müdafiə sistemləri bəzi aspektlərə görə Rusiyadan daha aşağı ola bilər, lakin onlar kifayət qədər effektivdir, bunu Ukrayna münaqişəsi zamanı istifadə olunması sübut edir. Bundan əlavə, əvvəllər NATO ölkələri, xüsusilə Yunanıstan və Türkiyə Rusiya istehsalı olan hava hücumundan müdafiə sistemlərinin mövcud sistemə inteqrasiyası ilə bağlı müəyyən təcrübəyə malik idi. Lakin bu, artıq deyildiyi kimi, əlavə xərcləri və resursların məsrəfini nəzərdə tutur ki, o da Ermənistanda yoxdur. Həm də Qərb və Rusiya hava hücumundan müdafiə sistemlərinin birləşməsi məsələsi, bir qayda olaraq, siyasi cəhətdən həssasdır və Rusiya ilə münasibətlərdə əlavə gərginliyə səbəb ola bilər.
Bundan əlavə, başa düşmək lazımdır ki, hətta ən təkmil və mürəkkəb hava hücumundan müdafiə sistemləri də hava hücumundan müdafiəyə yüz faiz zəmanət vermir. İnteqrasiya edilmiş laylı hava hücumundan müdafiə sisteminin formalaşması halında hava məkanının effektiv və tam (lakin yüz faiz deyil) əhatə olunması mümkündür. Ermənistan üçün belə bir sistemin yaradılmasını həyata keçirmək indi çətindir, çünki bu, həmçinin çətin relyefin olması səbəbindən böyük resurs, vaxt tələb edir.
-Müxtəlif istehsalçıların silahlarının birləşməsinin effektivliyi ilə bağlı suallar yarandıqda, çoxları Ukrayna təcrübəsinə işarə edir. Amma Qərb bu məsələdə Ukraynaya pulla, silahla, mütəxəssislərlə çox kömək edir. Yəni bütün bunların pulunu Ukrayna yox, Qərb ödəyir. Müxtəlif sistem və silah növlərinin ahəngdar işləməsi və döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirməsi üçün Ermənistanın elə maliyyə və texniki dəstəyi, o cümlədən mütəxəssisləri varmı?
-Belə görünür ki, Ermənistanda Qərb silah sistemlərinə xidmətin effektivliyi tədarükün miqyasından və alınan sistemlərin mürəkkəbliyindən çox asılı olacaq. Göstərilən Ukrayna təcrübəsi, əlbəttə ki, Qərbin yardımının miqyasını nəzərə alaraq unikaldır və çətin ki, Ermənistanda da təkrarlansın. Bundan əlavə, Qərb mətbuatının yazdığına görə, Qərbin yardımı olsa belə, Ukrayna tərəfinin bəzi Qərb silah sistemlərinin döyüş hazırlığını saxlamaqda problemləri var.
-Son sual. Tanınmış rus hərbi eksperti Ruslan Puxov xəbərdarlıq edir ki, Hindistandan silah alışı etməzdən əvvəl iki dəfə düşünmək lazımdır, çünki bu yaxınlarda – 2-3 il əvvəl, hindlilər Afrika ölkələrinə silahlarını,ümumiyyətlə, pulsuz olaraq təhvil vermişdilər ki, birtəhər ayaqda qalsın və dünya silah bazarında ən azı bir yer tutsunlar. Sizcə, Hindistan silah nümunələri indi keyfiyyətlidirmi, onlara pul xərcləməyə dəyərmi?
- Hindistan istehsalı olan silahların keyfiyyəti ilə bağlı məsələlər obyektiv xarakter daşıyır və ilk növbədə onların döyüş istifadəsi təcrübəsinin olmaması, habelə Ermənistan tərəfindən satın alınan sistemlərin bir hissəsinin Hindistan ordusunun özünün xidmətində tam olmaması ilə əlaqədardır ki, bu da onların tətbiqi təcrübəsini əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdırır. Hindistan tərəfinin Ermənistan ərazisində çatdırılan sistemlərə tam xidmət və təminat yaratmaq bacarığı da sual altındadır".
Hazırladı:
Səbuhi MƏMMƏDOV
XQ
